Urddau’r Orsedd 2009

I’w derbyn i’r Orsedd 2009   Rhestr lawn o’r bobl fydd yn cael eu derbyn i Orsedd y Beirdd eleni yn Eisteddfod Meirion a’r Cyffiniau ym mis Awst. I’w hurddo fore Llun Awst 3 2009. Urddir ar gyfrif eu graddau yn cynnwys astudiaethau Cymraeg neu Gerddoriaeth: Urdd Cerddor: Angharad Elena Ellis, Cerrigydrudion Ffion Bryn Jones, Corwen Lona Meleri Jones, Y Bala Glian Llwyd, Y Bala Ieuan Wyn, Yr Eglwys Newydd, Caerdydd Urdd Llenor: Bedwyr ap Gwyn, Bethesda Catrin Gwynfor, Y Bala Elinor Howells, Llanarth Nia Eleri Hughes, Llangwm William Michael Hughes, Carno, Awel Bryn Jones, Corwen Andrea Parry, Y Bala Gwawr Mererid Roberts, Cemaes, Machynlleth Mairwen Thorne, Rhosan ar Wy Anna Timby, Mid Yell, Shetland John Williams, Y Bala A fu’n llwyddiannus mewn arholiad Gorsedd Y Beirdd 2009 Urdd Ieithydd (Gwisg Las) Alun Fôn Roberts (Alun o’r Rhyd), Rhyd, Llanfrothen Llwyddiannus yn yr Arholiad Cyntaf Cyfansawdd (Bardd Ofydd 1, Iaith Ofydd 1, Llên Ofydd 1) Caroline Margaret Jean Williams, Llangyndeyrn, Cydweli Urddau er Anrhydedd 2009 I’w hurddo fore Llun Awst 3 2009. • Enillwyr Llwyfan Eisteddfod Genedlaethol Urdd Gobaith Cymru Sir Conwy 2008: Dewi Huw Owen, Caerfechell, Hwlffordd – Enillydd y Goron Iwan Rhys, Rusholme, Manceinion – Enillydd y Gadair • Enillwyr Llwyfan Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd a’r Cylch 2008: Urdd Ofydd er Anrhydedd Huw Alun Foulkes, Bethel, Caernarfon – Enillydd Unawd Cerdd Dant dros 21 oed Angharad Lisabeth Rees, Pontrhydylen – Enillydd Ysgoloriaeth W. Towyn Roberts Meirion Wyn Jones, Llangynhafal, Dinbych – Enillydd Gwobr Goffa David Ellis Menna Cazel Davies, Pontypridd – Enillydd Gwobr Goffa Osborne Roberts Siôn Ifan, Dryslwyn, Caerfyrddin – Enillydd Gwobr Richard Burton Madison Tazu, Caerdydd – Enillydd Dysgwr y Flwyddyn Urdd Derwydd er Anrhydedd Hywel Griffiths, Llanbadarn Fawr, Aberystwyth – Enillydd y Goron Dyfed Edwards, Whitstable, Caint – Enillydd y Fedal Ddrama Ifan Morgan Jones, Penparcau, Aberystwyth – Enillydd Gwobr Goffa Daniel Owen Eilir Owen Griffiths, Ffynnon Taf, Caerdydd – Enillydd Tlws y Cerddor I’w derbyn i Urdd Derwydd er anrhydedd ar gyfrif gwasanaeth maith ac arbennig i’r Orsedd a’r Eisteddfod Delyth Hopkins Evans (Delyth o’r Hafod), Pontrhydygroes Tom Evans (Tom Gwanas), Brithdir, Dolgellau Beryl Lloyd Roberts (Eos Meirion), Pentrecelyn Joan Thomas (Siwan Mererid), Llangynnwr Urdd Ofydd er Anrhydedd (Y Wisg Werdd) Tanni Grey-Thompson, Stockton-on-Tees. Mae Tanny yn un o bencampwyr enwoca’r byd. Enillodd 11 medal aur, pedair medal arian ac un fedal efydd mewn gemau paralympaidd. Dysgodd Gymraeg yn Nant Gwrtheyrn, a hi oedd y disgybl disgleiriaf o’r rhai oedd ar y cwrs hwnnw. Y mae ei dycnwch yn wyneb ei hanabledd wedi ysbrydoli a symbylu miloedd. I’w hurddo fore Gwener Awst 7 2009: Urdd Ofydd er Anrhydedd (Y Wisg Werdd) Ann Atkinson, Corwen. Mae ei henw yn un o’r rhai amlycaf byd cerdd yng Nghymru. Enillodd ei lle eisoes fel unawdydd a chantores opera ar lwyfannau enwocaf y byd. Ond drwy’r holl lwyddiannau i gyd bu’n ffyddlon i’w gwreiddiau. Hi yw Cyfarwyddwr Cerdd Gwyl Gogledd Cymru yn Llanelwy, a hi fu’n arwain Côr y Fron i’w llwyddiant ysgubol a rhyng-genedlaethol. Wenna Vaughan Bevan-Jones, Llandysul. Un o gymwynaswyr mawr ei bro. Prin fod unrhyw weithgarwch na mudiad o werth diwylliannol na fu hi yn fywiog ei chyfraniad iddyn nhw ar hyd y blynyddoedd. Y mae’n gyfuniad delfrydol o barodrwydd i weithio’n ymroddgar yn y dirgel a dawn i gadeirio a llywyddu mewn llu o gylchoedd, o Fainc Ynadon i’r Cymrodorion. Carys Edwards, Caerfyrddin. Mae hi’n cael ei hystyried yn un o gymwynaswyr y ddrama yng Nghymru. Hi yw Cadeirydd Pwyllgor Drama Eisteddfod yr Urdd a Phanel Drama’r Eisteddfod Genedlaethol, a bu ei brwdfrydedd yn allweddol mewn nifer o ddatblygiadau diweddar. Ar wahân i’r cyfrifoldebau hyn, mae’n eithriadol o ymroddgar yn ysgogi diddordeb mewn drama ymhlith ieuenctid. Connie Fisher, Hwlffordd. Eisteddfodau lleol a chenedlaethol a roes Connie ar ben ei ffordd i gyrraedd pinaclau perfformio fel seren fyd enwog. Yn 2005 graddiodd gyda’r radd uchaf posibl o Academy Mountview, ond y mae’n barod o hyd i wasanaethu achosion da yn Sir Benfro. Y mae’n fawr ei pharch at ei gwreiddiau a’i phobl yn fawr eu parch a’u serch ati hi. Gareth Pritchard Hughes, Rhosllannerchrugog. Mae’n un o feibion nodedig Y Rhos. Ond dewisodd aros a chyfoethogi bywyd diwylliannol ei fro. Mae’n ysgolhaig uchel ei barch, yn ddarlithydd, yn diwtor, yn ddarlledwr caboledig ei arddull, yn gydolygydd y Papur Bro am dros 32 mlynedd a’i lais dwfn fel angor mewn mwy nag un côr yn ei ardal. Randal Isaac, Rhydaman. Rhoddodd yn hael o’i amser i gefnogi diwylliant Cymraeg yn Sir Gaerfyrddin. Bu’n flaengar gyda dysgu’r iaith i oedolion gan wasanaethu yn y cymoedd ac yn yr Unol Daleithiau. Ymddiddorodd mewn dawnsio gwerin, yn arbennig mewn clocsio. Bu’n galw twmpathau dawns ledled y wlad ac yn gyd-sylfaenydd Clwb a Gwyl Werin Rhydaman. Denzil Ieuan John, Caerffili. Bardd, llenor, darlledwr a gweinidog disglair ei ddoniau. Y mae ei gyfraniad mewn llu o wahanol swyddogaethau o fewn enwad y Bedyddwyr ac ar gyrff rhyngenwadol cenedlaethol, wedi dangos sicrwydd ei arweiniad. Yn sylfaenydd a golygydd Papur Bro Caerffili y mae ei egni yn allweddol ym myd drama a chorau lleol ardal Caerdydd. David Sulwyn Jones, Llanegryn. Llwyddodd, yn sgil ei frwdfrydedd a’i amynedd a’i hiwmor i gael pobl i gydweithio i gryfhau’r gwerthoedd a’r sefydliadau a etifeddodd yn Llanegryn a’r cylch. Ar wahân i’w waith fel Cadeirydd yr Eisteddfod leol gwasanaethodd yn ddiflino ar nifer helaeth o bwyllgorau yn ei fro a’i weithgarwch gloyw yn amlygu ehangder ei ddiwylliant. Dennis Brace Jones, Corris. Anodd mesur gwerth ei gyfraniad i fywyd cerddorol a diwylliannol Dyffryn Dyfi. Cafodd gefndir cyfoethog yn ei brentisiaeth yng Ngwasg y Sir yn Y Bala adeg argraffu’r Faner yno. Ond o blith ei holl gyfraniadau, ei weithgarwch cwbl unigryw yn trefnu cyngherddau safonol er budd elusennau sy’n haeddu cymeradwyaeth ei genedl, a’n diolch ni oll. Riwanon Kervella, Llydaw. Rhoes oes o wasanaeth yn hyrwyddo’r cwlwm rhyngom fel dwy wlad. Am gyfnodau bu’n dysgu yng Nghymru ac yn Iwerddon, ac yn ei gwaith wedyn yn ôl yn Llydaw fel Cyfarwyddwraig Skol Ober a’r Kuzul ar Brezhoneg bu’n gyfrifol i raddau helaeth am yr adfywiad mewn dysgu Llydaweg. Rydym yn ddiolchgar am weithgaredd mor ddylanwadol. Tomás MacAodh Bhui, Waterford, Iwerddon. Mae’n Gelt o argyhoeddiad. Dysgu’r Wyddeleg a wnaeth a hynny drwy ymroddiad ar aelwyd Saesneg ei hiaith. Yna dysgu’r Gymraeg, drwy lyfrau gramadeg i ddechrau, ac wedyn drwy gyrsiau yn Nant Gwrtheyrn. A bellach mae’n gyflwynydd tair-ieithog yr Wyl Ban-Geltaidd. Braint i ni heddiw yw cydnabod cefnder ieithyddol s’n caru’r Gymraeg. Pat Neill, Cross Inn. Un o ddysgwyr enwocaf y Gymraeg. Daeth y Gwyddel hynaws hwn o Southampton i fyw yng Ngheredigion gan ymroi i ddysgu’r Gymraeg ac ymhyfrydu yn ein llên. Meistrolodd gerdd dafod i’r fath raddau nes dod yn enillydd cenedlaethol ac yn dalyrnwr peryglus. Ef yw noddwr hael barddoniaeth plant Cymru gyda “Thlws Pat Neill” yn wobr flynyddol yn y Babell Lên. Iolo Watcyn Thomas, Caernarfon. Pennaeth Gwasanaeth Erlyn y Goron yn y gogledd a’i brif hyfforddwr ar sgiliau erlyn drwy gyfrwng y Gymraeg. Fel Clerc Ynadon Gogledd Cymru, lluniodd gynllun iaith y Gwasanaeth hwnnw sy’n rhagori ar hawliau Deddf Iaith 1993. Drwy ei safle dylanwadol, rhoes i’r Gymraeg ei llew mewn Llys, gan fod yn ffyddlon i’w gefndir diwylliannol cyfoethog. Dewi Hywel Tomos, Rhostryfan. Llenor sydd wedi ymhyfrydu cymaint yn nhreftadaeth ei fro nes iddo gyfoethogi diwylliant Cymru gyfan. Cyhoeddodd 17 o lyfrau amrywiol, a nifer ohonynt yn drysorfeydd o hanes a thraddodiadau lleol. Enillodd nifer o gadeiriau a medalau a gwobrau cenedlaethol a bu’n allweddol ym mhob ymgyrch i anrhydeddu Kate Roberts yn ei bro enedigol. Myra Turner, Waunfawr. Un o gefnogwyr selocaf eisteddfodau lleol Cymru. Y mae’n arbennig o ddawnus fel adroddwraig a’i dehongliad a’i mynegiant yn ddeallus. Ymddangosodd lawer gwaith ar lwyfan y Genedlaethol gan ennill rai blynyddoedd yn ôl ar adrodd i rai dros 25. Bu’n hael ei gwasanaeth mewn cyngherddau gan ymweld â chartrefi henoed i ddiddanu’r trigolion. John Isgoed Williams, Trawsfynydd. Ni ellid rhagori am ei ddyfalbarhad mewn gwasanaeth cyhoeddus i’w fro. Bu’n aelod ar y cyngor lleol am dros hanner canrif, ac am gyfnodau ar Gyngor Dosbarth a’r Cyngor Sir. Rhoes ei gyfraniad rhyfeddol i weithgaredd diwylliannol ac amgylcheddol Trawsfynydd ac ef yw un o sylfaenwyr a chadeirydd presennol Cymdeithas Bro a Thref Cymru. Urdd Derwydd er Anrhydedd (Y Wisg Wen) Mary Lloyd Davies, Llanuwchllyn. Enillodd ei lle ers blynyddoedd yng nghalon y genedl. Wedi llwyddiant ym mhrif gystadlaethau lleisiol Cymru, perfformiodd gyda chwmnïau operâu ar sawl cyfandir. Er ei bod yn parhau fel cantores broffesiynol, ymroes i gefnogi diwylliant Cymru fel hyfforddwraig lleisiol yng Nghanolfan William Mathias, ac arwain ei chôr i lwyddiant cenedlaethol. Selwyn Evans, Yr Wyddgrug. Amlygodd dros y blynyddoedd ryw deyrngarwch ymroddgar iawn tuag at ddiwylliant ei fro, yr Urdd a’r Eisteddfod Genedlaethol. Bu ei ddulliau dyfeisgar i hybu buddiannau yr Eisteddfod yn fendith fawr mewn cyfnod anodd, ac y mae ei weledigaeth dreiddgar yn gyfraniad amhrisiadwy yng nghyfarfodydd y Bwrdd Rheoli. Michael Farmer, Chwitffordd, Treffynnon. Cafodd y barnwr yrfa lewyrchus iawn ym myd y gyfraith a gwasanaethodd yn ddiweddar ar amrywiol dribiwnlysoedd a phwyllgorau adolygiadol. Bu’n arbennig o ddylanwadol o blaid y Gymraeg ar Bwyllgor yr Arglwydd Ganghellor a llwyddo hefyd i weddnewid y Bar yng Nghaer drwy fabwysiadu polisi i annog a ricriwtio Cymry Cymraeg yn aelodau. Andrew Green, Aberystwyth. Yn frodor o Swydd Efrog, ef yw Llyfrgellydd Cenedlaethol Cymru. Wedi priodi merch o Gaerfyrddin aeth ati’n frwd i ddysgu’r Gymraeg ac y mae ei frwdfrydedd dros yr iaith yn esiampl ac yn ysgogiad i eraill. Er mai Archaeoleg oedd maes gwreiddiol ei ysgolheictod, cyfoethogodd fywyd ein cenedl bellach gyda’i ddisgleirdeb ym myd llyfrgellyddiaeth. Edwin Jones, Carrog, Corwen. Anodd meddwl bellach am lwyfan yr Eisteddfod Genedlaethol heb Edwin. Er na ddaw i olwg cynulleidfa na chamera, ef fel rheolwr llwyfan sy’n cyfarwyddo pob symudiad ac yn cywiro’n ddirgel bob cam gwag gan berfformiwr ac arweinydd a beirniaid. Ac y mae’r cawr hwn yr un mor gyhyrog ei gynhaliaeth i ddiwylliant ei fro gyda’r Urdd a’r eisteddfodau lleol. Eirian Jones, Carrog, Corwen. Y mae ei gwasanaeth i’r Eisteddfod yn ymestyn yn ôl flynyddoedd lawer ac erbyn hyn y mae ei chyfraniad i’r gweithgaredd yn hollol greiddiol. Cyflawnodd amrywiol swyddogaethau yn cynnwys cynhyrchu a chyfarwyddo perfformiadau ym Mro Delyn, Bala a Dinbych. Mae cael ei phrofiad o’i deallusrwydd yn gaffaeliaid mawr i Gyngor yr Eisteddfod. Evie Morgan Jones, Dyffryn Ardudwy. Mantais fawr i ardal yw cael gwr o’i ddawn a’i ymroddiad yng nghanol pob gweithgaredd. Fel aelod a Chadeirydd Cyngor Sir y mae ei gadernid o blaid y Gymraeg a’i diwylliant yn eithriadol werthfawr. Y mae galw cyson arno fel arweinydd eisteddfodau a chyngherddau drwy Wynedd a rhoes ei arweiniad treiddgar i gymdeithasau lleol a chenedlaethol. Henry Jones-Davies, Nantgaredig. Er iddo gael addysg yn Rugby a Rhydychen y mae ei wreiddiau yng Nghaerfyrddin a T E Ellis yn un o’i hen deulu. Wedi gyrfa dramor a’i dygodd i fydoedd megis archaeoleg a thwristiaeth a ffilmio, ymgartrefodd yng Nghymru. Y mae’n genedlaetholwr o argyhoeddiad, yn sefydlydd Cambria a symbylydd amryw fudiadau i anrhydeddu Cymreictod. David Wynn Meredith, Llanuwchllyn. Mae’n wyneb cyhoeddus y cyfryngau yng Nghymru ers degawdau. O’i gyfnod gyda’r Bwrdd Croeso, drwy ei waith graenus fel Pennaeth Cysylltiadau Cyhoeddus HTV ac S4C yn ogystal â’i gynnyrch ym myd ffilm a llên a chelf a’i wasanaeth i’r Urdd a’r Eisteddfod Genedlaethol, bu’n lladmerydd a llysgennad taliaidd a gwreiddiol i’r Gymraeg. Dei Tomos, Nant Peris. Y mae ei natur ddiwylliedig yn pefrio drwy ei waith cyhoeddus. Mae’n ddarlledwr dawnus a’i gyfweliadau yn dreiddgar a chynnes ac ymhyfrydwn o wrando ar ei Gymraeg graenus. Drwy ei wybodaeth eang am fyd natur ac amaeth, galwyd arno i wasanaethu ar nifer o gyrff lleol a chenedlaethol a gwelwn ei ddawn hefyd ar lwyfan yr Urdd a’r Eisteddfod Genedlaethol fel arweinydd. Gerald Williams, Caernarfon. Tu hwn i’w swydd fel newyddiadurwr fe enillodd barch ei fro a’i ddarllenwyr drwy ogledd Cymru. Wedi bwrw ei brentisiaeth gyda phapurau’r Herald a chyfnod yng Nghaerdydd, gweithiodd i’r Daily Post am 36 mlynedd. Drwy ei adroddiadau craff a phersonol o ddiddorol, fe ddygodd Eisteddfodau’r Urdd a’r Genedlaethol i aelwydydd Cymru.

Urddau’r Orsedd 2011

I’w derbyn i Orsedd y Beirdd 2011

Mae nifer o Gymry yn cael eu hurddo i Orsedd y Beirdd eleni yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam a’r Fro. Dyma fanylion y rhai fydd yn cael eu derbyn er anrhydedd. I’w hurddo fore Llun Awst 1 Urdd Derwydd Er Anrhydedd Tudur Hallam, Moelgastell – Enillydd Cadair Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Gwent a Blaenau’r Cymoedd 2010 Glenys Roberts, Llantrisant – Enillydd Coron Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Gwent a Blaenau’r Cymoedd 2010 Grace Roberts Y Felinheli – Enillydd Gwobr Goffa Daniel Owen 2010 Yr Athro Gareth Roberts, Bangor – Enillydd Y Fedal Wyddoniaeth a Thechnoleg 2010 Richard Davies, Cwm, Glyn Ebwy – Cadeirydd Pwyllgor Gwaith Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Gwent a Blaenau’r Cymoedd 2010 Leah Owen, Prion, Dinbych – Enillydd Medal Goffa Syr TH Parry-Williams 2010 Rhys Jones, Prestatyn (Rhys) – Yn cael ei dderbyn i Urdd Derwydd Er Anrhydedd ar gyfrif ei wasanaeth maith ac arbennig i’r Orsedd a’r Eisteddfod Urdd Ofydd Er Anrhydedd Catrin Angharad Roberts, Llanbedrgoch – Enillydd Gwobr Goffa Lady Herbert Lewis Eisteddfod Genedlaethol Meirion a’r Cyffiniau 2009 Catrin Haf Jones, Llanarth – Enillydd Coron Eisteddfod yr Urdd 2010 Huw Euron, Caerffili – Enillydd Gwobr David Ellis 2010 Dyfed Cynan, Caerdydd – Enillydd Gwobr Richard Burton 2010 Julia Hawkins, Crughywel – Enillydd Dysgwr y Flwyddyn 2010 Madison Tazu, Synod Inn – Enillydd Dysgwr y Flwyddyn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd a’r Cylch 2008 Catrin Aur, Castell Newydd Emlyn – Enillydd Ysgoloriaeth Towyn Roberts, Eisteddfod Genedlaethol Meirion a’r Cyffiniau 2009 I’w hurdd fore Gwener Awst 5 URDD DERWYDD ER ANRHYDEDD ( Y Wisg Wen) Ann Beynon Cyfarwyddwraig BT yng Nghymru yw Ann Beynon, sy’n byw yn Llandaf, Caerdydd. Derbyniodd ei haddysg yn Ysgol Uwchradd Dyffryn Nantlle Penygroes ac wedi hynny ym Mhrifysgol Bangor. Mae’n adnabyddus yn y sector fusnes yng Nghymru, gan ddal swyddi blaenllaw gyda S4C, Yr Academi Gymreig ac yn Gyfarwyddwr Datblygu Busnes Corfforaeth Datblygu Bae Caerdydd. Derbyniodd OBE yn 2008 am ei chyfraniad i fusnes yng Nghymru. Bu’n aelod o Fwrdd yr Iaith Gymraeg rhwng 1996 a 2000. Hedd Bleddyn Daw o Lanbrynmair. Gwnaeth gyfraniad arbennig wrth hyrwyddo’r Gymraeg ac addysg cyfrwng Cymraeg tra’n gynghorydd sirol a Chadeirydd Pwyllgor Addysg Powys. Mae’n aelod o dîm Ymryson y Beirdd Bro Ddyfi ac yn enwog am ei limrigau ffraeth. Ar hyn o bryd, ef yw Derwydd Gweinyddol Gorsedd Talaith a Chadair Powys. Gwasanaethodd ei fro dros gyfnod maith gan gefnogi’r ‘pethe’ ymhell ac agos. Gillian Clarke Daw’n wreiddiol o Gaerdydd, ac erbyn hyn mae’n byw yn Nhalgarreg, Llandysul. Hi yw Bardd Cenedlaethol Cymru 2008-2011 ac enillydd Medal Aur y Frenhines am farddoniaeth eleni. Mae’n cael ei chydnabod fel un o feirdd amlycaf yr ynysoedd hyn a bu’n darllen ei cherddi ac yn darlithio ar hyd a lled Ewrop a’r Unol Daleithiau. Hi oedd un o gyd-sefydlwyr y Ganolfan Genedlaethol yn Nhŷ Newydd. Rhys Dafis Yn wreiddiol o Lansannan mae bellach wedi ymgartrefu yn y de-ddwyrain. Cyfrannodd yn helaeth i ddiwylliant yr ardaloedd lle bu’n byw, gan gynnwys ardaloedd de-ddwyrain Cymru a Cheredigion. Am flynyddoedd lawer, bu’n cynnal dosbarth ‘Nyddu’r Cynganeddion’ yng Ngwaelod y Garth a roddodd hwb i yrfa greadigol nifer o bobl a ddaeth yn amlwg yn y byd llenyddol. Bu’n aelod o dîm Ymryson y Beirdd Morgannwg ac mae wedi cyhoeddi nifer fawr o gerddi. Mae’n is-gadeirydd Clwb Mynydda Cymru eleni. Margaret Daniel Mae eisteddfota a’r ‘Pethe’ ym mêr ei hesgyrn ers ei phlentyndod. Mae’n arweinydd Côr Pensiynwyr Aberteifi a’r cylch a Chôr Merched Bro Nest, corau a fu’n llwyddiannus iawn yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Bu’n hynod o weithgar wrth hyfforddi plant a phobl ifanc ar gyfer cystadlu mewn Eisteddfodau, mae’n feirniad o fri ac yn ffigwr hollol allweddol ym myd cerddoriaeth. Mae’i chyfraniad i gerddoriaeth Cymru yn haeddu anrhydedd yr Orsedd. Bilo Davies Daw’n wreiddiol o Gwm Gors ond mae’n byw yn Wrecsam ers blynyddoedd lawer. Yn beiriannydd sifil wrth ei alwedigaeth, ef oedd Cadeirydd Pwyllgor Safle Eisteddfod Wrecsam 1977, a mawr fu’i gymwynas i’r Eisteddfod Genedlaethol am flynyddoedd wedi hynny, wrth i’r pwyllgor bwyso’n drwm ar ei arbenigedd. Roedd yn un o aelodau gwreiddiol y Pwyllgor Technegol Cenedlaethol a bu’n ffyddlon i’w gyfarfodydd ar hyd y blynyddoedd nes iddo ymddeol yn ddiweddar. Lyn Ebenezer O Bontrhydfendigaid y daw’r awdur a golygydd tua thrigain o gyfrolau. Yn newyddiadurwr wrth ei alwedigaeth, mae ganddo golofn wythnosol yn Y Cymro a phob yn ail wythnos yn y Cambrian News. Gwnaeth gymwynas fawr â’i fro enedigol yn ddiweddar wrth gyhoeddi cyfrol swmpus Rhwng Mynydd a Mawnog, sef llyfr o luniau ar hanes Pontrhydfendigaid a’r cylch. Mae’n weithgar yn ei fro, yn bregethwr lleyg ac yn ysgrifennydd y clwb pêl droed lleol. Twm Elias O Glynnog y daw’n wreiddiol ac ac ar ôl graddio mewn llysieueg amaethyddol o Brifysgol Bangor dilynodd gwrs ymchwil yno ac yn Aberystwyth. Ers 1979 bu’n ddarlithydd a threfnydd cyrsiau ym Mhlas Tan y Bwlch, Maentwrog. Ef oedd ysgrifennydd cyntaf Cymdeithas Edward Llwyd ac mae bellach yn Gadeirydd ei Phanel Enwau a Gweithgor y wefan amgylcheddol. Mae’n awdur nifer o lyfrau ac yn wyneb a llais cyfarwydd ar y cyfryngau. Eirlys Pritchard Jones Un sydd wedi arloesi ym myd addysg cyfrwng Cymraeg yw Eirlys Pritchard Jones Llanbedr y Fro, Bro Morgannwg. Bu’n bennaeth Ysgol Gyfun Cymer Y Rhondda – braint bersonol iddi hi fel merch o Gwm Rhondda. Cyfrannodd lawer i gyrff addysgiadol cenedlaethol fel Adran Addysg y Llywodraeth, ACAC, Elwa, Estyn a Bwrdd yr Iaith Gymraeg. Bu’n hynod weithgar hefyd ym myd chwaraeon a’r ddrama. Joyce Jones Gwraig sy’n gweithio’n ddiflino i feithrin diddordeb cyfoes mewn brodwaith yw Joyce Jones o Gwaun Ganol, Cricieth. Dros y blynyddoedd, mae brodwaith Joyce Jones wedi cael ei arddangos mewn canolfannau ym mhob rhan o’r wlad a thu hwnt. Yn 2007 fe’i dewiswyd i gynllunio gwisg newydd i’r Archdderwydd a than ei harolygaeth, rhoddwyd cyfle i hanner cant o aelodau’r Gymdeithas Brodwaith, frodio rhannau o’r wisg. Penri Jones Mae ei gyfraniad gwirfoddol i ddiwylliant ardal Penllyn yn amlochrog ac amhrisiadwy. Bu’n bennaeth Ysgol Sarnau, Ysgol y Parc ac Ysgol Bro Tegid cyn ymddeol. Bu’n aelod amlwg o Gwmni Drama’r Parc ac yn gefnogol i bob achos da a sefydliad diwylliannol ei fro. Bu’n ymroddedig i’r Urdd drwy’r blynyddoedd, fel arweinydd cangen ac arweinydd Eisteddfodau Cylch a Rhanbarth. Mae’n aelod o Gôr Godre’r Aran ers dros ddeugain mlynedd ac wedi arwain cannoedd o gyngherddau’r côr, yn ogystal â chyfieithu nifer fawr o ganeuon ar eu cyfer. Peredur Lynch Yn frodor o Garrog, Meirionydd mae bellach yn Athro yn Adran y Gymraeg, Prifysgol Bangor. Cyn hynny, bu’n Gynorthwydd Ymchwil ac yna yn Gymrawd Ymchwil yng Nghanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru Aberystwyth. Ei briod faes ymchwil oedd barddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol a chyhoeddodd swmp o’i waith yn y maes ar ffurf papurau ac erthyglau. Bu’n gydolygydd y gyfrol Gwyddionadur Cymru yr Academi Gymreig. Mae’n aelod o nifer o gynghorau a phwyllgorau gan gynnwys Cyngor Celfyddydau Cymru, Llenyddiaeth Cymru a’r Bwrdd Gwybodau Celtaidd. Nic Parry Yn wreiddiol o Helygain, Sir y Fflint mae’n wyneb cyfarwydd iawn i Eisteddfodwyr fel arweinydd llwyfan ers nifer o flynyddoedd. Yn dilyn gyrfa fel cyfreithiwr am bron i ddeng mlynedd ar hugain yn Yr Wyddgrug, mae’n farnwr llawn amser ar dalaith gogledd Cymru erbyn hyn ac yn uchel ei barch. Bydd llawer hefyd yn adnabod ei lais fel sylwebydd cyson ar gemau pêl droed ar Radio Cymru ac S4C, ac mae wedi cyfrannu llawer i ddiwylliant ei fro. URDD OFYDD ER ANRHYDEDD ( Y Wisg Werdd) Enid Wyn Baines O Fynytho yn wreiddiol bu’n ymddiddori ym myd llên a diwylliant ers pan yn ferch ifanc, ac enillodd Goron Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd ym 1962. Cyfrannodd lawer i ddiwylliant ei bro ac i ardal Dyffryn Banw ym Mhowys tra roedd y teulu’n byw yno. Mae’n aelod blaengar o Fwrdd Rheoli Canolfan Dreftadaeth Cae’r Gors ac yn aelod o dîm Glannau Llyfni ar Dalwrn y Beirdd. Bryn Davies Un sy’n cyfrannu llawer i ddiwylliant Canolbarth Cymru yw Bryn Davies Llanwnog. Bu’n brifathro Ysgol Gynradd Llanidloes am flynyddoedd lawer, gan feithrin Cymreictod ei ddisgyblion drwy gystadlu yn Eisteddfodau’r Urdd a’r ?yl Gerdd Dant. Bu’n swyddog gyda’r Asiantaeth Sgiliau Sylfaenol ac yn flaenllaw wrth sicrhau deunyddiau gwerthfawr yn y Gymraeg. Am dros ugain mlynedd bu’n arweinydd Côr Cymysg Llanwnog ac yn un o gyfarwyddwyr Gŵyl Gerdd Gregynog. Dai Rees Davies Dyma enw cyfarwydd i garedigion cerdd dafod. Enillodd nifer o gadeiriau eisteddfodau lleol a thaleithiol ynghyd â gwobrau yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Mae’n aelod o dîm Talwrn y Beirdd Ffostrasol a thîm Ymryson y Beirdd Ceredigion. Mae hefyd wedi cyfrannu llawer i ddiwylliant ei fro, trwy’r eisteddfod leol a phapur bro ‘Y Gambo’. Cyhoeddodd gyfrol o farddoniaeth, Dwys a Digri, yn 2007. Falmai Puw Davies Ganwyd a magwyd Falmai Puw Davies ym Mhenfforddlas wrth odre Pumlumon. Dros y blynyddoedd datblygodd ei dawn i lefaru gan ennill mewn eisteddfodau bach a mawr. Bu’n athrawes a gorffennodd ei gyrfa fel athrawes bro ym Mhowys. Erbyn hyn, mae’n diwtor Cymraeg i Oedolion ac yn feirniad llefaru rheolaidd. Falmai oedd y ferch gyntaf i lywyddu Cymanfa Bedyddwyr Caerfyrddin a Cheredigion. Idris Davies Brodor o Ddyffryn Ceiriog sydd wedi bod yn arweinydd eisteddfodau a chyngherddau am flynyddoedd, ac mae’n un o sylfaenwyr Eisteddfod Glyn Ceiriog. Mae’n un o hoelion wyth Cymrodoriaeth Talaith a Chadair Powys ac ef yw ei Llywydd ar hyn o bryd. Mae’n gynghorydd cymunedol ac yn gadeirydd Pwyllgor Neuadd Goffa Ceiriog. Philip Davies Brodor o Landyfaelog, Sir Gaerfyrddin sydd ers blynyddoedd bellach, wedi ymgartrefu yn Scotch Plains, New Jersey, Yr Unol Daleithiau. Sicrhaodd ef a’i briod Meril, mai Cymraeg fyddai iaith yr aelwyd, gan lwyddo i fagu tri o blant i siarad yr iaith yn rhugl. Mae’n un o hoelion wyth Cymry America ac ef oedd Arweinydd y Cymry Tramor yn Eisteddfod Genedlaethol Abertawe a’r Cylch yn 2006. Neville Evans Adnabyddir Neville Evans Treforgan Caerdydd fel un a gyfrannodd lawer i’r byd gwyddonol yng Nghymru. Graddiodd mewn Ffiseg o Brifysgol Abertawe a bu’n ddarlithydd yn Athrofa Gwyddoniaeth a Thechnoleg Cymru. Bu’n Arolygydd ei Mawrhydi, gan arbenigo mewn Ffiseg a Gwyddoniaeth o 1969 a 1998. Ei brif nod yw hyrwyddo gwyddoniaeth drwy gyfrwng y Gymraeg. Ysgrifennodd lyfrau gwyddoniaeth ar gyfer ysgolion ynghyd â nifer o ddeunyddiau addysgol eraill. Non Eleri Evans Ganwyd Non Eleri Evans yn Y Fforest ger Pontarddulais ond mae hi bellach yn byw ym Mhentyrch, Caerdydd. Rhagorodd mewn pedwar maes gwahanol – Rygbi, Jiwdo, Wreslo a Chodi Pwysau, gan ennill ar lefel ryngwladol ym mhob un ohonynt. Enillodd 87 o gapiau rygbi dros ei gwlad, gan sgorio 64 o geisiau. Cyhoeddodd hunangofiant, Non yn Erbyn y Ffactore, y llynedd. Bu hefyd yn amlwg ar y cyfryngau Cymraeg. Arwel Gwynn Jones Daw Arwel Gwynn Jones, sy’n gyn-bennaeth Ysgol Bodhyfryd Wrecsam, o Rosllannerchrugog. Bu’n hynod weithgar gyda’r Mudiad Meithrin dros y blynyddoedd ac mae’n gefnogwr brwd i weithgareddau yn ei gymdeithas leol. Mae’n Gadeirydd Côr Meibion Orffiws y Rhos ac ef oedd Cadeirydd Gŵyl Cerdd Dant Rhosllannerchrugog yn 2006. Evie Jones Yn un o Lannerch-y-medd caiff ei anrhydeddu am ei gyfraniad i fywyd diwylliannol ei gymuned leol. Mae’n awdurdod ar unawdwyr ac unawdau Cymraeg ac yn gasglwr unawdau o fri. Bu’n Impresario Cymanfa Capel Ifan Llannerch-y-medd am chwarter canrif gan ddod â phrif arweinyddion a chantorion Cymru i ddiddanu’i gyd-werinwyr. Yn sgîl hynny, cododd filoedd o bunnoedd at elusennau ac achosion da. Iona Jones Nyrs a bydwraig sydd hefyd wedi cyfrannu i ddiwylliant ei hardal. Ym 1989, fe’i penodwyd yn bennaeth Bydwragedd ardal Caernarfon a’r cylch a bu’n aelod o Fwrdd Golygyddol Coleg Brenhinol y Bydwragedd. Bu hefyd yn gweithio gydag Awdurdod Iechyd Betsi Cadwaladr, er mwyn gwella amgylchiadau cleifion cancr. Mae’n weithgar ar lefel gymunedol fel Llywydd Cymdeithas Undebol y pentref a Llywydd Pwyllgor Eisteddfod Gadeiriol Bontnewydd. Vernon Maher Brodor o Drefach Felindre. Mae’n adnabyddus fel arlunydd dawnus ac aelod o’r ddeuawd boblogaidd ‘Vernon a Gwynfor’, gan recordio nifer o recordiau llwyddiannus, rhaglenni radio a theledu, ynghyd â channoedd o gyngherddau ar hyd a lled Cymru. Mae’n eisteddfodwr o fri ac yn Gymro i’r carn. Frank Olding Daw o’r Fenni, Sir Fynwy ac mae o wedi cyfrannu llawer at ddefnydd a pharhad y Gymraeg mewn amryw feysydd yn ardal hen sir Gwent. Bu’n weithiwr brwd dros yr Eisteddfod pan ddaeth i’w ardal y llynedd, a’i gymorth a’i gefnogaeth barod yn hwb gwirioneddol i waith y Brifwyl. Mae’n fardd ac yn feirniad a chyhoeddodd gerddi ac erthyglau yn Barddas, Taliesin a’r Faner. Yn 2010 cyhoeddodd y gyfrol Llên Gwerin Blaenau Gwent. Nigel Owens Daw o Fynyddcerrig, ac mae’n un o ddyfarnwyr rygbi gorau’r byd, sydd wedi ennill cydnabyddiaeth ryngwladol wrth ddyfarnu mewn gwledydd di-rif, gan ddefnyddio’r Gymraeg bob cyfle mae’n ei gael. Mae hefyd yn ymddangos yn rheolaidd ar bob math o raglenni adloniant ar S4C ac er mor brysur ydyw yn ei waith, mae’n barod iawn i gymryd rhan mewn nosweithiau i godi arian tuag at achosion da. Margaret Rhys Mae Margaret Rhys, Dinas Cross, Sir Benfro, yn gyfeilydd o fri. Dros y blynyddoedd, bu’n gyfeilydd i gorau Abergwaun, Newyddion Da, Ar Ôl Tri, Bois y Frenni a Pharti’r Triban. Bu hefyd yn gyfeilydd mewn eisteddfodau di-rif, yn organydd capel a chymanfaoedd ac yn gyfeilydd i lu o offerynwyr ac unigolion. Fel cyfeilydd Côr Aelwyd Crymych, bu’n llwyddiannus ar lefel genedlaethol a theithio gyda’r côr hwn i nifer o wledydd. Elwyn Roberts O ardal Coedllai, Sir Fflint y daw yn wreiddiol. Bu’n Bennaeth Ysgol Gynradd Bryn Gwalia Yr Wyddgrug ac wedi hynny’n Bennaeth Ysgol Gynradd Glanrafon am ugain mlynedd olaf ei yrfa. Bu’n weithgar drwy’r blynyddoedd gan wasanaethu er budd yr Eisteddfod Genedlaethol, yr Urdd a’r Ŵyl Gerdd Dant. Elizabeth Snowden Un a fu’n fawr ei chymwynasau am flynyddoedd lawer i’r Eisteddfod Genedlaethol. Mae’n aelod o Fwrdd Rheoli Cymdeithas Tai Clwyd, Cist Gymunedol Clwyd, yn drefnydd y tîm sy’n gyfrifol am edrych ar ôl bar coffi Ysbyty Gymunedol Yr Wyddgrug, lle mae’n byw, ac yn swyddog cyllid Cyngor Tref Caerwys. Bu’n gwirfoddoli yn y swyddfa docynnau ar Faes yr Eisteddfod am ddwy flynedd ar hugain. Delma Thomas Mae hi wedi cyfrannu llawer i fywyd diwylliannol Canolbarth Cymru. Mae’n un o hoelion wyth ei chymdeithas, yn trefnu digwyddiadau sy’n cyfoethogi bywyd Cymraeg y Canolbarth. Cyfrannodd lawer i fudiad Yr Urdd, yn sirol a chenedlaethol. Mae’n hynod o weithgar gyda phapur bro Seren Hafren, yn un o gyfarwyddwyr Menter Maldwyn ac yn arwain cynlluniau ar hyn o bryd i sefydlu ‘Diwrnod Ceiriog’ fel dathliad blynyddol. Emyr Wyn Thomas Wyneb cyfarwydd i eisteddfodwyr sy’n byw yn Y Tymbl Uchaf, Llanelli. Bu’n gwasanaethu’r Eisteddfod Genedlaethol fel stiward ers deugain mlynedd. Mae’n cynnal a rhedeg dosbarthiadau Cymraeg i Oedolion, yn sylfaenydd papur bro Y Garthen ac yn aelod o Gyngor Bro Gorslas. Bu’n Llywydd Cenedlaethol UCAC ac yn drefnydd de Cymru o’r Ŵyl Ban Geltaidd ers 2002.

Urddau’r Orsedd 2012

Yn unol â threfniadau newydd Urddau er Anrhydedd Gorsedd y Beirdd, a gyflwynir am y tro cyntaf yn y Brifwyl eleni, bydd pob aelod newydd yn dod yn aelod ar yr un gwastad, sef fel Derwydd.

O hyn ymlaen, enillwyr prif wobrau llwyfan yr Eisteddfod Genedlaethol yn unig, fydd yn cael eu hurddo i’r Wisg Wen. Bydd pob person sy’n derbyn aelodaeth trwy anrhydedd Yr Orsedd yn cael eu derbyn un ai i’r Wisg Werdd, neu’r Wisg Las, yn ddibynnol ar faes eu harbenigedd.

Bydd y rheini sydd yn amlwg ym myd y Gyfraith, Gwyddoniaeth, Chwaraeon, Newyddiaduriaeth, y Cyfryngau, gweithgaredd bro / neu cenedl yn derbyn Urdd Derwydd – Y Wisg Las am eu gwasanaeth i’r genedl.

Mae’r Orsedd hefyd yn urddo aelodau newydd i’r Wisg Werdd am eu cyfraniad i’r Celfyddydau. Bydd y rheini sydd wedi sefyll arholiad neu sydd â gradd gymwys ym maes Llenyddiaeth, Cerddoriaeth, Drama neu Gelf, hefyd yn derbyn y Wisg Werdd, yn ogystal ag enillydd Gwobr Goffa Osborne Roberts bob blwyddyn ac enillwyr Cadair a Choron Eisteddfod yr Urdd.

Un a fu’n gweithio’n wirfoddol i’r Eisteddfod Genedlaethol ers blynyddoedd lawer yw Eurfyl Bowen Pontyberem, ger Llanelli. Ef yw un o’r bobl werthfawr hynny, sy’n gosod a rhedeg maes carafanau’r Eisteddfod. Mae ei gyfraniad i lwyddiant yr Eisteddfod yn flynyddol, yn amheuthun. (Gwisg Las)

Mae Basil Davies Y Barri wedi rhoi oes o wasanaeth i’r iaith Gymraeg ar lefel broffesiynol a gwirfoddol. Cysylltir ei enw yn bennaf â maes Cymraeg i Oedolion, lle bu’n llafurio am gyfnod o dros 30 mlynedd. Er yn frodor o Landdarog, Caerfyrddin, mae wedi byw yn Y Barri ers 1974. (Gwisg Werdd)

Mae llais soniarus y tenor poblogaidd Wynne Evans, wedi swyno cynulleidfaoedd ar draws Cymru a thu hwnt ers dros chwarter canrif. Mae’n brif denor gyda Chwmni Opera Cenedlaethol Cymru ac yn ymddangos yn rheolaidd gyda chwmnïau opera eraill. Yn enedigol o dref Caerfyrddin, mae nawr yn byw yng Nghaerdydd. (Gwisg Werdd)

Cafodd Betsi Griffiths ei geni a’i magu yn Y Gilfach Goch, Y Rhondda. Am bum mlynedd ar hugain, bu’n Bennaeth ymroddgar ar Ysgol Gymraeg Tonyrefail – yn wir, hi oedd Pennaeth cyntaf yr ysgol hon. Mae hi hefyd yn weithgar yn ei bro, gan wasanaethu fel gohebydd lleol i Bapur Bro Tafod Elai. (Gwisg Las)

Rhoddodd Gwenda Griffith wasanaeth unigryw i’r genedl ym myd y cyfryngau ers deng mlynedd ar hugain. Un o Ddyffryn Clwyd yn wreiddiol, mae hi wedi ymgartrefu yng Nghaerdydd ers blynyddoedd bellach. Sefydlodd y cwmni ‘Fflic’ ar ddechrau cyfnod S4C a bu’n gyfrifol am gyfresi clodwiw, megis ‘Pedair Wal’, ‘Y Tŷ Cymreig’, a ‘Cwpwrdd Dillad’. (Gwisg Las)

Mae Linda Griffiths yn enw cyfarwydd fel unawdydd gwerin ac fel aelod o’r grŵp hynod o boblogaidd ‘Plethyn’. Un o Bontrobert ym Maldwyn yn wreiddiol, mae hi bellach yn byw yn Nhrefeurig, ger Aberystwyth. Bu’n diddanu cynulleidfaoedd ym mhob rhan o Gymru, yn y gwledydd Celtaidd, yn yr Unol Daleithiau a Chanada, yn ystod cyfnod o dros ugain mlynedd. (Gwisg Werdd)

Fel pob gwir grefftwr, gŵr diymhongar, dyfal a diddorol yw William Irfon Griffiths Comins Coch, Aberystwyth. Cadw gwenyn yw ei brif ddiddordeb hamdden ac fe gasglodd brofiadau hanner can mlynedd o fod wrth ei grefft, ar gyfer ei gyfrol ‘Dyn y Mêl’. Ymysg cyfraniad sylweddol y gyfrol, yw’r rhestr a’r defnydd sydd ynddi o dermau gwenynna Cymraeg. (Gwisg Las)

John Hartson yw un o’r lleisiau cyfarwydd bellach ym myd sylwebu pêl-droed yn yr iaith Gymraeg. Ar y maes, nodweddwyd ef gan ei ddewrder, ei ddycnwch a’i benderfyniad wrth chwarae dros dimau blaengar, gan gynnwys Luton, Arsenal, West Ham United, Celtic a thros y tîm Cenedlaethol. Yn dilyn triniaeth feddygol lwyddiannus, aeth ati i lansio Sefydliad John Hartson er mwyn codi arian a hyrwyddo ymwybyddiaeth achos Cancr y Ceillau. (Gwisg Las)

Ers blynyddoedd, bu Bethan Wyn Jones yn lais cyfarwydd ar Radio Cymru ar raglenni byd natur. Bu’n gyfrifol am raglenni megis ‘Awyr Agored’ a ‘Gweld Llais a Chlywed Llun’ ynghyd â’r rhaglen ‘Galwad Cynnar’ ar fore Sadwrn. Cyhoeddodd nifer o lyfrau yn cyflwyno agweddau o fyd natur mewn ffordd glir a darllenadwy. Ynys Môn yw ei ‘milltir sgwâr’ ac mae darllen am ei phrofiadau yn cerdded yr arfordir ym mhob tywydd yn hudolus. (Gwisg Las)

Carwyn Jones yw Prif Weinidog Cymru ers 2009. Mae’n aelod o’r Cynulliad dros Pen-y-bont ar Ogwr, ers 1999 a bu’n Weinidog dros Addysg, Diwylliant a’r Iaith Gymraeg rhwng 2007 a 2009. Yn fargyfreithiwr o ran galwedigaeth, bu’n gwasanaethu yn Siambrau Gŵyr yn Abertawe am ddeng mlynedd. Mae ganddo ddiddordeb eang ym myd chwaraeon, yn enwedig rygbi, lle y mae’n gefnogwr selog o’i dîm lleol ym Mhen-y-bont. (Gwisg Las)

Mae cyfraniad Elin Ellis Jones i fyd Meddygaeth Iechyd Meddwl dros y blynyddoedd, yn un sylweddol. Mae hi’n seiciatrydd a fu’n gweithio yn Ysbytai Gogledd Cymru ac yn Ysbyty Aneurin Bevan yng Nglyn Ebwy. Un o Lŷn ydyw ac mae hi’n ymfalchïo yn ei magwraeth ddiwylliedig yn y gymdeithas hon. Fel trysorydd y Gymdeithas Seiciatryddol yng Nghymru, llwyddodd i Gymreigio gweithgareddau’r gymdeithas honno. (Gwisg Las)

Treuliodd Gareth Davies Jones ei holl yrfa ym myd addysg. Bu’n ymgynghorydd y Gymraeg yn Sir Ddinbych rhwng 1967 a 1971 ac yna’n Arolygwr ei Mawrhydi hyd 1997. Mae’n un sydd yn cyfrannu’n helaeth i fywyd Cymraeg tref Wrecsam ac yn aelod blaengar o Gyngor Llyfrau Cymru ers 35 o flynyddoedd. Bu’n weithgar iawn ar bwyllgorau Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam a’r Fro 2011. (Gwisg Las)

Un a fu’n feddyg teulu yng Nghaernarfon am dros 30 o flynyddoedd yw Gareth Parry Jones. Am gyfnod bu’n Llywydd y Gymdeithas Feddygol Gymraeg, cymdeithas sy’n cynnal Cynhadledd Addysg Feddygol trwy gyfrwng y Gymraeg yn flynyddol. Fel tiwtor addysg barhaol, bu’n gyfrifol am drefnu cyfarfodydd addysgiadol i feddygon teulu yng Ngwynedd. Trwy gydol ei yrfa, bu’n ddiflino yn ei ymdrech i ddefnyddio’r iaith Gymraeg yn y proffesiwn meddygol. (Gwisg Las)

Enillodd Stephen Jones 104 o gapiau dros dîm rygbi Cymru yn safle’r maswr. Mae’n Gymro i’r carn ac wedi bod yn was ffyddlon a phoblogaidd i’w gamp a’i wlad, ac yn un sydd wedi sbarduno a chynorthwyo chwaraewyr ifanc. Mae wedi bod yn llysgennad ardderchog yn rhyngwladol dros y Llewod yn 2005 a 2009 ac wedi ymddangos dros 200 o weithiau dros y Sgarlets gan sgorio 2000 o bwyntiau. (Gwisg Las)

Ann Keane yw Prif Arolygydd Ei Mawrhydi yng Nghymru ers 2010. Yn dilyn gyrfa fel darlithydd mewn gwahanol golegau, fe’i penodwyd yn Arolygydd Ysgolion yn 1984, lle y rhoddodd sylw arbennig i addysg ddwyieithog ac addysg trwy gyfrwng y Gymraeg. Derbyniodd ei haddysg uwchradd yn Ystalyfera a Llandysul, cyn graddio ym Mhrifysgol Cymru, Aberystwyth. (Gwisg Las)

Un o feibion Dyffryn Clwyd yw Meirion Llewelyn. Astudiodd feddygaeth yn Ysgol Feddygol Caerdydd, Llundain, Caergrawnt a Havard yn yr Unol Daleithiau. Yn ystod ei yrfa, bu’n Niwrolegydd Ymgynghorol ac Uwch Gofrestrydd Meddygol yn Ysbyty Prifysgol Cymru Caerdydd. Erbyn hyn, mae’n Feddyg Ymgynghorol mewn clefydau heintus yn Ysbyty Brenhinol Gwent. Ymysg y gwobrau niferus a gyflwynwyd iddo, dros y blynyddoedd, mae’n hynod o falch o wobr Awdurdod Iechyd Gwent fel Pencampwr yr Iaith Gymraeg. (Gwisg Las)

Mae Noel Lloyd yn enw cyfarwydd i holl ysgolheigion ein cenedl. Bu’n Athro ar Adran Mathemateg Prifysgol Aberystwyth cyn cael ei benodi’n Brifathro ac Is-ganghellor y Brifysgol honno yn 2004. Mae’n un sydd wedi gwneud cyfraniad nodedig i’r sector addysg uwch yng Nghymru a thu hwnt. Ar ei ysgwyddau ef y disgynnodd y cyfrifoldeb o gyflwyno a gwireddu gofynion Cynllun Iaith y Brifysgol. Ymatebodd yn frwd i’r dasg hon a bu’n gyson ei gefnogaeth a’i ddylanwad. (Gwisg Las)

Actores flaenllaw ers dechrau’r chwedegau yw Lisabeth Miles. Mae ei gyrfa ddisglair dros gyfnod maith yn parhau hyd heddiw wrth iddi ymddangos yn gyson ar ein sianel cenedlaethol. Bu’n serennu ar lwyfannau Cymru, gydol y cyfnod hwn, gan sicrhau le arbennig iddi yng nghalon y genedl. Bu hefyd yn hael o’i hamser wrth hyfforddi pobl ifanc yng Ngholeg Cerdd a Drama Cymru ac mae ei gwaith diflino dros y ‘pethe’ yng Nghaerdydd yn ganmoladwy. (Gwisg Werdd)

Brodor o Dreforys yw Densil Morgan, sydd bellach yn byw yn Llanbedr Pont Steffan. Bu’n Weinidog yr Efengyl am gyfnod cyn cael ei benodi’n ddarlithydd yn Adran Diwinyddiaeth ac Astudiaethau Crefyddol Prifysgol Bangor ac yna’n Bennaeth yr Adran yn 2004. Yn 2010 fe’i penodwyd yn Bennaeth Ysgol Diwinyddiaeth Prifysgol y Drindod Dewi Sant. Mae’n awdur toreithiog yn y ddwy iaith a bu’n darlithio droeon yn yr Eisteddfod Genedlaethol. (Gwisg Las)

Cafodd Arwel Ellis Owen yrfa ddisglair yn y byd darlledu, gan ddal swyddi blaengar. Bu’n Olygydd Newyddion BBC Cymru, yn Bennaeth Rhaglenni BBC Gogledd Iwerddon, yn Gadeirydd Ysgol Ffilmiau Rhyngwladol ac yn Brif Weithredwr dros dro ar S4C. Mae’n un a gafodd ddylanwad enfawr ar fyd y cyfryngau ac yn un a dderbyniodd clod am ei waith yn rhyngwladol. Ar hyn o bryd mae’n Gadeirydd Cyngor Gofal Cymru ac yn Is-lywydd y Llyfrgell Genedlaethol. (Gwisg Las)

Mae Magwen Pughe, Cemaes ger Machynlleth wedi rhoi gwasanaeth diflino i ardal Bro Ddyfi ac i ddiwylliant Cymru gyfan. Yn enedigol o Chwilog, bu’n athrawes yn Ysgol Gynradd Glantwymyn am flynyddoedd lawer. Mae ei doniau cerddorol yn amlwg, a defnyddia’r doniau hynny i gyfoethogi bywyd ei chymuned, yn arweinydd Côr Gore Glas ac yn hael o’i hamser wrth hyfforddi pobl ifanc y Ffermwyr Ifanc ac Aelwyd yr Urdd. (Gwisg Werdd)

Un a fu’n gweithio’n ddyfal yn ardal ddifreintiedig Penrhys yn Y Rhondda ers un mlynedd ar hugain yw Sharon Rees. Yn wreiddiol o Gwmtawe, bu’n hynod o weithgar ym myd addysg gyda’r Mudiad Ysgolion Meithrin, yn wirfoddolwraig gyda phobl ag anghenion arbennig ac ers 1991, yn Weithiwr Addysg ym Mhenrhys. Mae ei gwasanaeth a’i hymrwymiad i’r gymuned hon yn hollol unigryw ac mae hi yn manteisio ar bob cyfle i hyrwyddo Cymreictod y bobl ifanc yn ei gofal. (Gwisg Las)

Cymro Cymraeg a ymfalchïodd yn ei wreiddiau a’i iaith gydol ei yrfa fel pêl-droediwr yw Iwan Roberts. Un o Ddyffryn Ardudwy yn wreiddiol a adawodd ei gartref yn un ar- bymtheg oed i ymuno â chlwb pêl-droed Watford. Cafodd yrfa lwyddiannus gyda chlwb pêl-droed Norwich a thîm cenedlaethol Cymru. Ers ei ymddeoliad fel chwaraewr, mae’n sylwebydd craff ar raglenni chwaraeon BBC Cymru, bob amser yn fodlon rhoi o’i amser i hyrwyddo chwaraeon ac i gefnogi cymdeithasau diwylliannol ei fro. (Gwisg Las)

Yn enedigol o Gaerdydd, daeth Huw Stephens i amlygrwydd yn 1999 wrth iddo gael ei ddewis i fod yn un o gyflwynwyr Radio 1 ar raglen ranbarthol Cymru’r orsaf, y DJ ieuengaf erioed i weithio i’r orsaf. Mae ei yrfa wedi mynd o nerth i nerth ers hynny ac yn ystod ei raglenni, mae’r Gymraeg yn cael lle amlwg iawn. Mae’n parhau i ddarlledu yn y Gymraeg ar orsaf Radio Cymru ac yn 2007, sefydlodd Ŵyl Gerddoriaeth newydd yng Nghaerdydd sef Gŵyl Sŵn. (Gwisg Werdd)

Un a gyfrannodd yn helaeth i fywyd diwylliannol Penybont Ar Ogwr a Phorthcawl yw Gwerfyl Thomas. Bu’n athrawes frwdfrydig yn Ysgol Gymraeg Maesteg ac yn hynod o weithgar gyda chapel y Tabernacl. Bu’n aelod sylfaenol o gôr Merched y Fro ac fe gyfrannodd yn helaeth at sefydlu’r Papur Bro ‘Yr Hogwr’. Mae’n aelod brwd o Gymdeithas Lenyddol Porthcawl ac yn gystadleuydd cyson mewn eisteddfodau. (Gwisg Las)

Bu Dyfrig Williams yn gweithio’n wirfoddol i’r Eisteddfod Genedlaethol ers 1996, gan gymryd y cyfrifoldeb blynyddol o redeg maes carafanau’r Eisteddfod. Yn ogystal â gofalu yn ymarferol am redeg y maes ac arwain tîm o wirfoddolwyr drwy’r wythnos, mae o hefyd yn cynghori ar gynllun y maes a materion yn ymwneud â diogelwch. Bu hefyd yn gyfrifol am gynllunio a chynghori ar gynnwys cwrs hyfforddiant i’r stiwardiaid gwirfoddol. (Gwisg Las)

Fel ‘talp o graig gadarn’ y disgrifir Gwynne Williams Dyffryn Nantlle. Treuliodd ei oes fel gŵr busnes llwyddiannus gan wasanaethu ei ardal yn helaeth.Treuliodd ei grŵp “Hogiau’r Delyn” rhwng 1969 a 1975 gan ddiddanu cynulleidfaoedd ledled Cymru.Ar hyd ei oes, mae wedi cynnig gwasanaeth gwirfoddol ac eang i’w ardal mewn amrywiol feysydd. Un o’i ddiddordebau pennaf yw ‘Seindorf Arian Dyffryn Nantlle’ a bu’n aelod ffyddlon o’r band ers 1964. (Gwisg Las)

Mae Iwan Bryn Williams yn un o brif gynheiliaid bywyd diwylliannol Y Bala a Phenllyn, gan gyfrannu’n helaeth i nifer fawr o gymdeithasau gwahanol ac amrywiol. Ymysg ei gyfraniadau, mae’n Brif Olygydd papur bro ‘Pethe Penllyn’, yn un o symbylwyr sefydlu ‘Cantref’, y ganolfan dreftadaeth ac aelod o dîm Penllyn ar Dalwrn y Beirdd. Bu’n Gadeirydd ar Bwyllgor Gwaith Eisteddfod Powys Y Bala ac yn un o Lywyddion Anrhydeddus Eisteddfod Genedlaethol Meirion a’r Cyffiniau 2009. (Gwisg Las)

Un o Ddyffryn Aman yw Shane Williams. Dechreuodd ei yrfa fel chwaraewr rygbi gyda’i glwb lleol, Clwb Rygbi’r Aman, cyn symud at glwb Castell Nedd a’r Gweilch. Mewn gyrfa ryngwladol anhygoel, enillodd 87 o gapiau dros ei wlad gan helpu’r tîm cenedlaethol i ennill dwy Gamp Lawn. Dros Gymru, fe sgoriodd record o 58 o geisiau ac fe gynrychiolodd y Llewod mewn pedair gêm brawf yn Ne Affrig yn 2009. Mae’n Gymro Cymraeg ac yn un sy’n dangos balchder yn ei Gymreictod. (Gwisg Las)

Anrhydeddau’r Orsedd 2013

Yn unol â threfniadau Urddau er Anrhydedd Gorsedd y Beirdd, mae pob aelod newydd yn dod yn aelod ar yr un gwastad, sef fel Derwydd. Mae pob person sy’n derbyn aelodaeth trwy anrhydedd Yr Orsedd yn cael eu derbyn un ai i’r Wisg Werdd, neu’r Wisg Las, yn ddibynnol ar faes eu harbenigedd.

Mae’r rheini sydd yn amlwg ym myd y Gyfraith, Gwyddoniaeth, Chwaraeon, Newyddiaduriaeth, y Cyfryngau, gweithgaredd bro / neu cenedl yn derbyn Urdd Derwydd – Y Wisg Las am eu gwasanaeth i’r genedl.

Mae’r Orsedd hefyd yn urddo aelodau newydd i’r Wisg Werdd am eu cyfraniad i’r Celfyddydau. Bydd y rheini sydd wedi sefyll arholiad neu sydd â gradd gymwys ym maes Llenyddiaeth, Cerddoriaeth, Drama neu Gelf, hefyd yn derbyn y Wisg Werdd, yn ogystal ag enillydd Gwobr Goffa Osborne Roberts bob blwyddyn ac enillwyr Cadair a Choron Eisteddfod yr Urdd.

Dim ond enillwyr prif wobrau’r Eisteddfod Genedlaethol a urddir i’r Wisg Wen.

Bydd yr unigolion a restrir isod yn cael eu hurddo ar Faes yr Eisteddfod fore Gwener 9 Awst.

Un o sêr y byd pêl-droed yw Malcolm Allen, Caernarfon. Fe’i magwyd ym mhentref Llanbabo, lle y datblygodd ei ddawn i chwarae’r gêm, gan arwain maes o law at yrfa lewyrchus gydag Watford, Aston Villa, Norwich, Millwall a Newcastle United. Chwaraeodd i’r tîm cenedlaethol bedair ar ddeg o weithiau. Bellach mae’n dilyn gyrfa fel darlledwr a hyfforddwr. (Gwisg Las)

Mae cyfraniad Tim Baker Llanbedr Dyffryn Clwyd, i fyd y theatr yng Nghymru yn enfawr. Mae’n ddramodydd cydnabyddedig yn y Gymraeg a Saesneg, yn Gyfarwyddwr Clwyd Theatr Cymru ac yn Gyfarwyddwr Artistig Theatr Genedlaethol Ieuenctid Cymru. Yn ystod ei yrfa, bu’n gweithio mewn theatrau ar draws y byd, gan gynnwys cyfnod ym Mhatagonia lle bu’n gwneud ymchwil ar ei ddwy ddrama hynod lwyddiannus, The Spirit of the Mimosa ac Yr Hirdaith. (Gwisg Werdd)

Bugail wrth ei alwedigaeth yw Cerwyn Davies, Mynachlog-Ddu. Mae’n un o hoelion wyth ei ardal a bu’n un o’r bobl arloesol hynny a fu’n ymwneud â datblygiad addysg Gymraeg yn Sir Benfro. Gŵr diwylliedig ydyw, yn ymddiddori yn y pethe, fel aelod o Gôr Crymych, diacon ei gapel ac fel llefarydd cryf dros gadwraeth Cefn Gwlad. Mae’n Gadeirydd ar ‘Gymdeithas Waldo’ a ffurfiwyd rhyw dair blynedd yn ôl i gadw’r cof yn fyw am y bardd a’r heddychwr. (Gwisg Werdd)

Does dim amheuaeth bod y Cymro Cymraeg David Davies o’r Barri, yn wir seren yn ei gamp, sef nofio. Trwy ddawn, disgyblaeth a thipyn o ddewiniaeth, llwyddodd dros y blynyddoedd i guro’r goreuon yn ei faes. Cipiodd y fedal efydd yn y ras 1500m yng ngemau Olympaidd Athen yn 2004. Yn y ras nofio 10k yng ngemau Beijing, daeth o fewn trwch blewyn i hawlio’r fedal aur. (Gwisg Las)

Mae cyfraniad David Leslie Davies, Cwmaman Aberdâr i ddysgu’r Gymraeg fel ail-iaith, yn wirioneddol arbennig. Bu’n athro yn Ysgol Uwchradd Merthyr o 1979 tan 2008, yn diwtor Cymraeg i Oedolion ym Merthyr a Chwm Cynon am ddeng mlynedd ar hugain ac yn un o sylfaenwyr y papur bro Clochdar. Bu ei gyfraniadau i gylchgronau a chyhoeddiadau hanesyddol yn ogystal â’i gyfraniad cwbl arbennig i’w fro, yn hynod dros y blynyddoedd. (Gwisg Werdd)

Fel un sy’n gwbl ddi-gyfaddawd yn ei ddefnydd o’r iaith Gymraeg mewn cyfarfodydd o Gyngor Sir Ddinbych y disgrifir Meirick Lloyd Davies Abergele. Bu’n gynghorydd cymuned ers 50 mlynedd ac yn un a gyfrannodd yn gyson i’r papur bro Y Gadlas ers deng mlynedd ar hugain. Mae hefyd yn cyfrannu o’i arbenigedd ym maes rheoliadau adeiladu fel is-gadeirydd Pwyllgor Technegol yr Eisteddfod Genedlaethol. (Gwisg Las)

Llais cyfarwydd i wrandawyr Radio Cymru yw Merfyn Davies, Abergele. Cyfrannodd i wahanol raglenni ers 1977. Mae’n is-gynhyrchydd a pheiriannydd cylchgrawn tâp y deillion Y Gadwyn ac fe gyhoeddwyd dau lyfr o’i waith gan Wasg Carreg Gwalch, Mewn gwisg nyrs a’i hunangofiant Fy nghwys fy hun. Cyfrannodd hefyd i fudiad Yr Urdd yn ogystal â llu o gymdeithasau yn ei filltir sgwâr. (Gwisg Las)

Gwladwr hynod iawn yw Arwyn Evans, Llanfair Caereinion. Bu’n aelod, arweinydd ysbrydoledig a chennad Aelwyd Penllys ers dros deugain mlynedd. Bu hefyd yn gofrestrydd, trefnydd ac yn asgwrn cefn Côr Meibion Llanfair Caereinion yn ystod yr un cyfnod. Mawr fu ei gyfraniad i lu o gymdeithasau yn ei fro a bu’n aelod eiconig o Gwmni Theatr Maldwyn. Enillydd Tlws John a Ceridwen Huws Yr Urdd. (Gwisg Las)

Mae cyfraniad neilltuol Eirlys Gruffydd Yr Wyddgrug, at ddefnydd a pharhad y Gymraeg mewn amryw o feysydd yn un hynod iawn ar lefel lleol a chenedlaethol. Cyhoeddodd nifer helaeth o lyfrau ffeithiol a nofelau i blant dros y blynyddoedd ynghyd ag erthyglau i gylchgronau megis Llafar Gwlad, Y Faner a’r Wawr. Bu’n ddarlithydd ymroddgar i nifer o gymdeithasau led led Cymru. (Gwisg Werdd)

Un o Lwynhendy’n wreiddiol yw Enid Griffiths, Porthaethwy. Bu’n Bennaeth yr Adran Gerdd yn ysgolion Dinbych, Syr Hugh Owen a David Hughes ac yn arweinydd nifer o gorau dros y blynyddoedd. Enillodd nifer o wobrau cyfansoddi, gan gynnwys Emyn 2000 S4C, Llanddwyn, ac yn 2011 gyda Leah Owen, enillodd gystadleuaeth dathlu hanner can mlwyddiant Dechrau Canu, Dechrau Canmol. (Gwisg Werdd)

Yn ogystal â bod yn enw cyfarwydd ym myd teledu, bu Cleif Harpwood Port Talbot yn aelod o sawl grŵp pop Cymraeg, ac mae’n arbennig o adnabyddus fel prif leisydd a chyfansoddwr gyda’r grŵp arloesol Edward H Dafis. Mae’n gyfarwyddwr a chynhyrchydd rhaglenni teledu ers dros chwarter canrif ac wedi cyfrannu’n sylweddol at hyfforddi to ifanc o dalent ym myd teledu Cymraeg. (Gwisg Werdd)

Mae Elvira Myfanwy Harries yn aelod gweithgar a chymwynasgar o gymuned Casblaidd, Sir Benfro. Bu ei gweithgareddau dros blynyddoedd lawer yn fodd i uno’r gymuned a meithrin talentau pobl ifanc. Saif yn gadarn dros y Gymraeg a gweithiodd yn adeiladol a chyson er budd yr iaith. Mae hi wedi parhau yn ei gweithgaredd serch iddi bron a cholli ei golwg yn llwyr tua ugain mlynedd yn ôl. (Gwisg Las)

Un a gyfrannodd yn helaeth i’w bro yw Anna Elisabeth Jones, Abersoch. Bu’n Bennaeth Ysgol Abersoch ac ail-sefydlodd gangen o’r Urdd yn yr ardal. Bu’n hael wrth roi o’i hamser a’i dawn i Aelwyd yr Urdd a’r Ffermwyr Ieuanc yn ogystal â nifer o gymdeithasau eraill yn ei hardal. Ei gweledigaeth hi a fu’n gyfrifol am sefydlu Grŵp Treftadaeth Abersoch a’r Cylch. Mae hi hefyd yn aelod blaenllaw o Gwmni Drama enwog Llwyndyrys. (Gwisg Las)

Enw cyfarwydd iawn i garedigion Cerdd Dant yw Dwynwen Jones Llangadfan, Maldwyn. Cyfansoddodd alawon penigamp, yn ogystal â gosod cyfalawon cerdd dant yn ddeallus a chreadigol. Mae hi wedi, ac yn parhau i hyfforddi plant a phobl ifanc ar gyfer eisteddfodau lleol a chenedlaethol, yn ogystal â phartïon a chorau. Yn Gymraes i’r carn, mae hi’n gefnogol i’r pethe dros ardaloedd eang Maldwyn. Aelod am oes o Gymdeithas Cerdd Dant Cymru. (Gwisg Werdd)

Un a gyfrannodd yn helaeth i fyd chwaraeon ac i’r iaith Gymraeg yw Iwan Gwyrfai Jones Yr Wyddgrug. Mae’n un o hoelion wyth cymdeithas Gymraeg yr ardal: yn aelod gweithgar o bwyllgor Papur Fama ers ei sefydlu, yn gynghorydd ar Gyngor Tref yr Wyddgrug, yn weithgar fel aelod o Fenter Iaith Sir y Fflint ac yn un o sylfaenwyr Siop y Siswrn. Gŵr amryddawn ydyw mewn sawl maes, yn athro ysgol Sul ac yn aelod llawn direidi o ddramâu comedi Cwmni’r Dreflan. (Gwisg Las)

Disgrifir John Arthur Jones, Llanrwst, fel un o gymwynaswyr mawr ein cenedl, yn gweithio’n wirfoddol ac yn ddi-baid dros nifer o fudiadau a chymdeithasau. Cyfrannodd yn helaeth i’r Mudiad Meithrin fel Trysorydd Cenedlaethol ers deng mlynedd ar hugain. Mudiadau eraill a fu’n elwa o’i arbenigedd yw’r Eisteddfod Genedlaethol a Phwyllgor Adnoddau Tai Clwyd. (Gwisg Las)

Mae Lois Wynne Jones Dinbych wedi bod yn gweithio yn Swyddfa’r Eisteddfod Genedlaethol ers chwarter canrif. Nid gormodiaith fyddai dweud iddi fod yn llaw dde i’r Trefnydd, nid yn unig yn ystod oriau gwaith y swyddfa ond y tu allan i’r rheini hefyd. Mae hi bob amser yn effeithiol ac effeithlon ym mhob dim a wna a hynny gyda sirioldeb di-feth. (Gwisg Las)

Fel un sydd wedi cyfrannu’n helaeth i ddiwylliant Cymru a’i bro y disgrifir Meinir Lynch Llangwm. Mae hi wedi ysgrifennu ar gyfer llawer o raglenni plant sy’n ymddangos yn rheolaidd ar raglen Cyw, Sali Mali a Jac Do. Mae hi hefyd yn un o sgriptwyr Pobol y Cwm ers blynyddoedd. Canmoladwy hefyd yw ei chyfraniad i ddiwylliant ei bro ym myd cerddoriaeth gyda Eisteddfodau’r Urdd a’r Ffermwyr Ieuanc. (Gwisg Werdd)

Prif ddiléit Dyfrig Morgan Merthyr, yw meithrin pobl ifanc i fod yn unigolion cyflawn ac mae’n parhau yn uchel iawn ei barch gyda chenedlaethau o bobl ifanc y bu’n eu harwain. Ar hyn o bryd, ef yw Cyfarwyddwr Gwaith Ieuenctid Urdd Gobaith Cymru a bu’n gweithio i’r mudiad ers chwarter canrif. Mae ei wasanaeth i ieuenctid Cymru yn glodwiw. (Gwisg Las)

Mae cyfraniad Aled Owen Corwen i fyd amaeth yng Nghymru a thu hwnt yn sylweddol. Llwyddodd i gyrraedd yr uchelfannau yn y byd treialon cŵn defaid, gan fod yn bencampwr y byd ddwy waith yn 2002 a 2008, yn ogystal â phrif bencampwriaeth treialon rhyngwladol y cŵn defaid dair gwaith. (Gwisg Las)

Enw cyfarwydd iawn i garedigion cerddoriaeth yw Annette Bryn Parri, Deiniolen. Bu’n hynod o weithgar dros y blynyddoedd fel cyfeilydd i Gôr Glanaethwy ac fel Cyfarwyddwr Cerdd Côr Meibion y Traeth. Bu’n gyfeilydd swyddogol yn yr Eisteddfod Genedlaethol rhwng 1983 a 1999, ac yn Eisteddfod Rhyngwladol Llangollen. Enillodd y Rhuban Glas Offerynnol yn Eisteddfod Genedlaethol Y Rhyl yn 1985. Cyhoeddodd ei hunangofiant Bywyd ar ddu a gwyn yn 2010. (Gwisg Werdd)

Un a fu’n gwasanaethu ei fro mewn llu o wahanol ffyrdd yw Ifor Parry Corwen. Bu’n brif stiward ym Mhafiliwn Corwen ers blynyddoedd ac yn Llywydd y pwyllgor sy’n gyfrifol am yr ŵyl ddrama yn y dref. Ers 1987, mae o wedi bod yn un o stiwardiaid yr Eisteddfod Genedlaethol gan weithredu fel Dirprwy Brif Stiward. Un sy’n rhoi ei wasanaeth yn flynyddol i’n Prifwyl ydyw. (Gwisg Las)

Un o ffotograffwyr hynotaf Cymru yw Tegwyn Roberts, Llanbedr Goch Ynys Môn. Daw yn wreiddiol o Ddolanog ym Maldwyn a dechreuodd ei yrfa gyda phapur newydd Y Cymro gan ddilyn ôl troed Geoff Charles a pharhau gyda’i waith o gofnodi holl amrywiaeth bywyd Cymru. Ers hynny mae wedi gweithio ar ei liwt ei hun gan gynnig gwasanaeth tynnu lluniau i’r cyhoedd o eisteddfodau, sioeau a digwyddiadau o bob math.

Yn ne Ontario Canada y ganed Siân Thomas, ond i deulu a oedd â’u gwreiddiau yn Nyffryn Ceiriog. O’i dyddiau cynnar ymfalchïai yn ei Chymreictod a bu’n dra gweithgar o fewn Cymdeithas Cymanfa Ganu Ontario a Chymdeithas Madog. Yn bump ar hugain oed, aeth ati i ddysgu Cymraeg ac yn 1980 daeth i fyw yng Nghymru, nes iddi ddychwelyd i Canada yn 2011. Bu’n Swyddog y Celfyddydau, Celfyddydau’r Gorllewin ac yn 2004 fe’i hapwyntiwyd yn Gyfarwyddwr Trac. (Gwisg Werdd)

Mae’r iaith Gymraeg a’i diwylliant yn rhan annatod o fywyd Stella Treharne, Bancffosfelen, Llanelli. Dros y blynyddoedd bu’n hynod o weithgar gyda chymdeithasau lleol megis Yr Urdd, y capel a phwyllgor y neuadd leol. Un a roddodd yn hael o’i hamser i gefnogi ac arwain pob math o weithgareddau yn ei milltir sgwâr. Yn aelod o Ferched y Wawr bu’n un o sylfaenwyr Cymdeithas Hanes Cwm Gwendraeth. (Gwisg Las)

Gwasanaethodd John Watkin Ystradmeurig, Ceredigion, ei genedl a’i gornel o Gymru yn anrhydeddus a hael. Am y rhan helaethaf o’i yrfa bu’n gweithio fel cynhyrchydd, gweinyddwr a chyd-gyfarwyddwr cwmni teledu annibynnol, lle y bu ei gyfraniad i raglenni blant yn nodedig. Yn ogystal â hyn bu’n arian byw o fewn ei gymdeithas leol, yn arwain ac yn hyrwyddo pob math o weithgareddau. (Gwisg Las)

Un a fagwyd yn Ninbych yw Bryn Williams. Mynychodd Goleg Llandrillo i hyfforddi fel cogydd a mireiniwyd ei grefft yng ngheginau rhai o gogyddion enwog y byd yn Llundain a Ffrainc. Ers 2006 bu’n rhedeg tŷ bwyta Odette’s yn Llundain ac mae’n rhoi pwyslais mawr ar ddefnyddio cynhwysion o Gymru pan yn coginio. Erbyn hyn mae ganddo ei gyfres deledu ei hun ar S4C sef Cegin Bryn. (Gwisg Las)

Daw Claire Williams o bentref Porthyrhyd, Caerfyrddin. Dechreuodd hyfforddi ar daflu pwysau, y waywffon a’r ddisgen gyda chlwb yr Harriers yng Nghaerfyrddin, a daeth llwyddiant rhyngwladol yn sgîl ei dyfalbarhad, wrth iddi gipio’r fedal efydd yng Ngemau Paralympaidd Llundain y llynedd. (Gwisg Las)

 

Anrhydeddau’r Orsedd 2014

Bu Charles Arch Pontrhydfendigaid yn Brif Sylwebydd Sioe Amaethyddol Cymru am ddeng mlynedd ar hugain, gan sicrhau lle amlwg i’r Gymraeg ym Mhrif Gylch y Sioe. Bu Charles yn drefnydd mudiad y Ffermwyr Ifanc ym Maldwyn, ac mae’n awdur dwy gyfrol, Byw dan y Bwa ac O’r Tir i’r Tŵr. Cyfrannodd lawer hefyd i fyd y ddrama. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Yr Athro Helmut Birkan oedd sylfaenydd Astudiaethau Celtaidd ym Mhrifysgol Fienna, gan hybu’r Gymraeg yn arbennig yn Awstria a’r Almaen dros y blynyddoedd. Dysgodd Gymraeg tra’n fyfyriwr ym Mhrifysgol Aberystwyth yn 1960. Mae wedi cyhoeddi llawer o’i ymchwil academaidd, gan gynnwys cyfrol ar hanes y Celtiaid. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Bu Hywel Wyn Bowen, Rhydaman, yn athro mewn ysgolion Cymraeg ym Mhenybont-ar-Ogwr a’r Betws, yn gyd-sylfaenydd Clwb Gwerin y Cnape ac yn drefnydd gwyliau gwerin yn yr ardal. Roedd hefyd yn gyd-sylfaenydd a pherchennog Siop Lyfrau Cymraeg Rhydaman, “Siop y Cennen”, nes iddo ymddeol yn ddiweddar. Bu hefyd yn aelod amlwg o fand gwerin “Jac y Do” yn hyrwyddo’r traddodiad Twmpathau Dawns yng Nghymru. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Cydnabyddir Duncan Brown, Y Waunfawr, Caernarfon, yng Nghymru a thu hwnt fel un o’n prif arloeswyr a chymwynaswyr cyfoes. Fe’i disgrifiwyd fel disgybl teilwng i Edward Lhuyd, yn defnyddio’r technegau cyfoes gorau posibl i gofnodi a rhannu ag eraill gyfoeth dihysbydd o wybodaeth am fyd natur. Treuliodd ei yrfa’n gweithio ym maes natur, ac mae wedi cyhoeddi nifer o erthyglau i gylchgronau byd natur. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Arfon Haines Davies, Caerdydd, yn un o gyflwynwyr mwyaf poblogaidd Cymru ac wedi gweithio fel un o brif gyflwynwyr ITV Cymru ers dros 30 mlynedd. Mae ei raglenni Cymraeg ar S4C yn cynnwys Pacio, Pen Blwydd Hapus, Cledrau, ac yn fwyaf diweddar, Pws. Mae hefyd yn ymgyrchydd di-flino dros nifer o elusennau yng Nghymru.(Gwisg Las)

——————————————————————————–

Bachgen o ardal Penybont-ar-Ogwr yw Aled Siôn Davies. Mae wedi ymddiddori ym myd chwaraeon ers yn ifanc gan gynrychioli ei wlad ym myd nofio. Yna, datblygodd ei ddiddordeb mewn athletau a daeth llwyddiant mawr i’w ran wrth iddo gipio’r fedal efydd am daflu pwysau, a’r fedal aur am daflu’r ddisgen yng ngemau Paralympaidd Llundain yn ystod mis Awst 2012. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Cafodd y fargyfreithwraig, Elwen Mair Evans o Ddyffryn Clwyd, yrfa eithriadol o lwyddiannus. Mae’n uchel ei pharch fel bargyfreithiwr ac wedi gweithio ar achosion amlwg a chymhleth. Dewisodd ymarfer ei chrefft yng Nghymru a hynny’n aml trwy ddefnyddio’r iaith Gymraeg. Mae bellach yn byw yn Abernant, Sir Gaerfyrddin. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Disgrifir Harold Evans, Llanisien Caerdydd, fel ‘Cymro i’r carn’ ar ôl meistroli’r iaith ac annog eraill i wneud. Bu’n gweithio fel colofnydd a gohebydd i’r Western Mail, gan hyrwyddo ac amddiffyn yr iaith yn rheolaidd. Mae ganddo ddiddordeb arbennig yn y Rhyfel Byd Cyntaf ac wedi cyhoeddi cyfrol ar aelodau Coleg Llanymddyfri a gollwyd yn y rhyfel. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Un o Nantlle’n wreiddiol yw Marian Evans. Bu’n brifathrawes ar ysgolion Cymraeg Rhydygrug, Mynwent y Crynwyr ac Ysgol Gymraeg Llantrisant, cyn ei phenodi’n Ymgynghorydd ysgolion cynradd. Bu’n ymwneud â’r byd cerdd-dant a’r Pethe drwy’i hoes, ac yn aelod o Gôr Cerdd Dant Lisa Erfyl ac is-arweinydd Côr Pensiynwyr Y Mochyn Du. Ddwy flynedd yn ôl sefydlodd Gôr Plant Caerdydd. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Pennaeth Busnes a Gweithrediadau Theatr Genedlaethol Cymru yw Trevor Adrian Evans Caerfyrddin. Ef yw Cadeirydd Pwyllgor Cyllid Eisteddfod Genedlaethol Sir Gâr yn 2014, a chyn hynny bu’n Swyddog Gweithredol i Undeb Amaethwyr Cymru ac yn gweithio i Fanc Barclays am 36 mlynedd. Mae’n chwarae rhan amlwg mewn nifer o gymdeithasau ar draws ei filltir sgwâr. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Un a ddysgodd y Gymraeg ar ôl symud i orllewin Cymru yw Philippa Gibson, Pontgarreg Llandysul. Ymunodd â dosbarth Cerdd Dafod a meistrolodd y gynghanedd, cyn ennill cystadleuaeth yr englyn yn ein Prifwyl, ennill Cadeiriau Eisteddfodol ac ymuno â thîm Tan-y-Groes, Talwrn y Beirdd. Mae’n cynnal dosbarthiadau Cymraeg i oedolion yn ardal Aberteifi ac yn un o olygyddion Papur Bro Y Gambo. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Bu Roy Griffiths, Cwm Nant y Meichiaid, Llanfyllin yn aelod o’r grŵp gwerin Plethyn, gan ymddangos ar nifer o raglenni a ryddhau amryw o recordiau.. Bu’n Brifathro Ysgol Gynradd Llanfyllin cyn ei benodi’n Ymgynghorydd Addysg ym Mhowys. Cyfrannodd lawer i addysg Gymraeg a’r Urdd trwy ei arweiniad fel Pennaeth a’i aelodaeth o Aelwyd Penllys. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Disgrifir Anita Humphreys, Brynaman Isaf, fel un a fu’n cefnogi popeth Cymraeg yn ei hardal. Bu’n ysgrifennydd a theipyddes papur bro Bro Tawe, Llais, ers dros chwarter canrif, yn ysgrifennydd Aelwyd Amanw, Brynaman ac yn ysgrifennydd Cymdeithasau Capeli Brynaman. Bu’n aelod o Gôr Brynaman am flynyddoedd lawer ac yn aelod o Gôr Eisteddfod Abertawe yn 2006. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Athrawes ymroddgar a thalentog yw Falyri Jenkins, Talybont Ceredigion. Bu’n athrawes yn ysgolion Rhydypennau a Thalybont, lle yr ysbrydolodd genedlaethau o blant i fwynhau cerddoriaeth. Cafodd Cymru gyfan gyfle i fwynhau’i doniau cerddorol mewn pum llyfr o ganeuon hwyliog a llawn hiwmor. Bu’n aelod o gwmni drama lleol Rhydypennau ac mae’n aelod o fwrdd rheoli Cwmni Theatr Arad Goch. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Dros y blynyddoedd mae Esme Jones, Crugybar, Sir Gaerfyrddin, wedi gwneud cyfraniad gwerthfawr i weithgareddau ardal Bro Dinefwr. Mae wedi cymryd diddordeb arbennig yng ngweithgareddau pobl ifanc ac wedi cyfrannu llawer at ffyniant Clwb Ffermwyr Ifanc Dyffryn Cothi. Athrawes wrth ei galwedigaeth ac wedi cyfnod yng Nghaerffili, daeth yn ôl i Ysgol Caio fel athrawes a Phrifathrawes uchel iawn ei pharch. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Daw Margaret Tudor Jones, Kew, Llundain yn wreiddiol o Dolgelynnen, Machynlleth, ond mae hi wedi byw yn Llundain ers dyddiau coleg, yn gweithio fel athrawes anghenion arbennig. Mae’n weithgar gyda Chymdeithas Maldwyn, Capel Cymraeg Ealing lle bu’n athrawes Ysgol Sul a’r Cymmrodorion. Mae’n un o Ymddiriedolwyr Gŵyl Machynlleth yn y Tabernacl a goruchwyliodd ddatblygiad yr Oriel Gelf bwysig yn y Canolbarth. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Tegwyn Jones, Pontrobert, Sir Drefaldwyn, wedi cyfrannu’n helaeth i fywyd cymdeithasol, diwylliannol a chrefyddol ei filltir sgwâr yn Llanfihangel yng Ngwynfa. Yn aelod o Gyngor Sir Powys am flynyddoedd, bu’n arweinydd Côr Penllys a Chôr Meibion Penybontfawr, ac ef oedd Cadeirydd Pwyllgor Cerdd Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Gororau yn 2003. Mae’n aelod o Orsedd Eisteddfod Talaith a Chadair Powys ac yn drefnydd cerdd yr ŵyl honno. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Brodor o Gaerfyrddin yn wreiddiol yw Stephen Jones, sydd wedi rhagori ar feysydd chwarae rygbi dros y byd yn ystod ei yrfa, gan gynrychioli Llanelli a’r Sgarlets, Clermont Auvergne, Cymru a’r Llewod. Fel Cymro, mae o’n llais pwysig yn nhîm Cymru ac yn defnyddio’r Gymraeg i gysylltu gyda’r cefnogwyr a’r chwaraewyr eraill yn aml. Mae Stephen yn parhau i fod yn hynod falch o’i wreiddiau a’i Gymreictod. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Yn wreiddiol o Ynysybwl, mae D. Geraint Lewis bellach wedi ymgartrefu yn Llangwyryfon, Ceredigion. Mae cyfraniad Geraint i eiriadura a gramadeg yn enfawr, ac mawr yw’r disgwyl am y gyfrol Geiriadur Cymraeg Gomer. Mae cyn-lyfrgellydd Cyngor Ceredigion hefyd wedi cyhoeddi llyfrau o ganeuon gwerin a charolau, llyfrau am enwau, blodeugerddi a llawer rhagor. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Mae Jennifer Maloney, Llandybie, Sir Gaerfyrddin, wedi rhoi ei hoes i gynnal diwylliant eisteddfodol bro Eisteddfod 2014, drwy weithio’n wirfoddol gyda phobl ifanc ardal Dyffryn Aman. Mae Jennifer yn rhedeg Aelwyd Penrhyd yn wirfoddol ers ei sefydlu yn 1976 ac mae cannoedd os nad miloedd o blant wedi elwa o’i harbenigedd. Mae Aelwyd Penrhyd yn gyfystyr â safonau uchel, yn enillwyr cyson yn yr Ŵyl Cerdd Dant, Eisteddfod Llangollen a’r Eisteddfod Genedlaethol. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Cyfarwyddwr Merched y Wawr yw Tegwen Morris, Aberystwyth. Mae ei phersonoliaeth siriol, ei sgiliau trefnu arbennig a’i brwdfrydedd yn ei galluogi i oresgyn pob problem a gwerthfawrogir ei gwasanaeth a’i hymroddiad llwyr gan yr aelodau. Yn ychwanegol at hyn, mae hi hefyd yn weithgar yn ei chymuned leol, ac yn gweithio’n galed dros y Gymraeg yn ei milltir sgwâr. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Helen Prosser, Tonyrefail yn Gyfarwyddwr Canolfan Cymraeg i Oedolion Morgannwg. Cyfrannodd yn helaeth dros y blynyddoedd i fudiadau cenedlaethol megis Merched y Wawr ac Eisteddfod yr Urdd. Y mae ar dân dros y dysgwyr a thros ddysgu Cymraeg. Fe frwydrodd yn galed dros hawliau’r Gymraeg, ac mae ganddi’r brwdfrydedd a’r egni i ddenu’r di-Gymraeg at ein hiaith (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Mae Beryl Richards, Llanddarog, yn un o’r bobl amhrisiadwy hynny sy’n ymroi gydag afiaith ym mhob agwedd o’i bywyd a’i gwaith, ac fe’i disgrifir yn aml fel un o bileri’r gymdeithas. Mae’n ysgrifenyddes Côr Llanddarog a’r Cylch, yn un o swyddogion Sioe Amaethyddol Cymru, yn gefnogwr brwd o’r Clwb Ffermwyr Ifanc a Neuadd Gymunedol Llanddarog. Fel athrawes yn Ysgol Llangynnwr, mae Beryl wedi gweithio’n galed i hybu sgiliau Cymraeg rhieni dros y blynyddoedd (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Arwel Roberts, Rhuddlan, bellach wedi ymddeol o’i swydd fel Pennaeth Ysgol Gymraeg Glan Morfa, Abergele, ac yn parhau’n gefnogol ac yn weithgar iawn gyda phob agwedd o’r diwylliant Cymraeg yn ardal Rhuddlan. Bu’n codi arian tuag at Eisteddfod Genedlaethol 2013 yn ardal Rhuddlan a Diserth. Mae hefyd yn un o drefnwyr taith flynyddol i’r Ŵyl Pan Geltaidd yn Iwerddon. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Yn ei waith fel Postfeistr am 50 mlynedd daeth Ithel Parri-Roberts yn un o gonglfeini ei gymdeithas, gan sicrhau fod Swyddfa Bost Hendygwyn-ar-Daf yn fan cyfarfod i Gymry Cymraeg y cylch. Bu’n weithgar yn rhengoedd Cymdeithas y Postfeistri i wneud y Gymraeg yn ystyriaeth gyson i’r swyddogion a’r gweithwyr a chael llenyddiaeth yn ddwyieithog. Mae’n aelod o lu o gymdeithasau yn ei ardal, gan gyfrannu’n helaeth i bob un. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Yn enedigol o Gwmann, Sir Gâr, dychwelodd Eirios Thomas i’w sir genedigol wedi cyfnod fel athrawes, ac mae wedi bod yn yn Drefnydd Sirol i Glybiau Ffermwyr Ifanc Sir Gâr ers 36 o flynyddoedd. Cred mewn rhoi cyfleoedd i ieuenctid feithrin talentau a sgiliau a fydd maes o law yn eu galluogi i fod yn aelodau gwerthfawr o’r gymdeithas wledig. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Brodor o Faesteg yw Geoffrey Thomas sydd bellach yn byw yn Rhydychen. Mae’n Gadeirydd Cyngor Prifysgol y Drindod Dewi Sant, ac yn wyddonydd amlwg gan gyfrannu erthyglau i gylchgrawn Y Gwyddonydd. Bu’n Feistr Coleg Kellogg yn Rhydychen gan sicrhau taw’r weddi fendithiol yn ffreutur y coleg yw’r englyn gan W.D. Williams, O Dad yn deulu dedwydd… (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Haf Thomas, Llanrug, yn adnabyddus fel un sydd wedi rhoi’i bywyd i gasglu arian i achosion da amrywiol gan gasglu cyfanswm o £45,000 at achosion gwahanol ers iddi ddechrau ar y gwaith. Yn gweithio i Gyngor Gwynedd, bu Haf yn cystadlu’n rheolaidd mewn eisteddfodau tra’n ddisgybl yn Ysgol Pendalar. Meddai un o’i chydweithwyr, “Pan mae Haf yn dod drwy’r drws mae fel pe bai’r haul yn dod i mewn.” (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Lily May Thomas, Pen-y-bont Caerfyrddin yn byw ei bywyd yn ôl arwyddair Yr Urdd, yn ffyddlon i Gymru, i’w chyd-ddyn a Christ. Mae hi wedi sicrhau sail gadarn i’r holl blant a phobl ifanc sydd wedi mynychu’r Ysgol Sul, ac wedi cefnogi eisteddfodau bach yr ardal ac Eisteddfod yr Urdd ers blynyddoedd. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mab fferm o Chwilog yw Gwilym Tudur yn wreiddiol, ond mae wedi byw yn Lledrod, Ceredigion ers blynyddoedd. Mae’n parhau i gyfrannu at fywyd cymdeithasol, diwylliannol a gwleidyddol y pentref a’r ardal, ac mae’n ymladdwr diflino dros fuddiannau’r iaith. Ei freuddwyd fawr, ynghyd a’i wraig Megan, oedd sefydlu siop lyfrau Cymraeg yn Aberystwyth, a daeth Siop y Pethe yn sefydliad enwog ac eiconig yn y Gymru Gymraeg. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Yn wreiddiol o Gwm Rhondda, mae Megan Tudur wedi ymgartrefu yn Lledrod, Ceredigion ers blynyddoedd lawer. Bu’n athrawes yn Ysgol Rhydfelen a Maes Garmon ac yna’n olygydd cylchgronau’r Urdd, cyn agor siop lyfrau Cymraeg yn Aberystwyth ac fel arwydd o barch trigolion Aberystwyth, cafodd hi a’i gŵr Gwilym, y fraint o arwain Parêd Gŵyl Dewi Sant y dref eleni. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Anna Williams, Clunderwen Sir Benfro, yw ysgrifenyddes Cymdeithas Waldo ers ei sefydlu yn 2010, a bu hefyd yn gefn mawr a chadarn i addysg Gymraeg yn yr ardal fel Llywodraethwr Ysgol y Frenni, Crymych. Ers 1983 bu’n gweithio ar gystadleuaeth Canwr y Byd, a hi sydd bellach yn drefnydd y gystadleuaeth sydd wedi hen ennill ei phlwyf fel gŵyl rhyngwladol. (Gwisg Las)

——————————————————————————–

Daeth Megan Williams, Trefor, Caernarfon, i amlygrwydd ledled Prydain yn 1990 pan enillodd gystadleuaeth Gwniadwraig y Flwyddyn y cylchgrawn Vogue. .Megan oedd yn gyfrifol am greu a gwnïo gwisg newydd yr Archdderwydd yn 2008 gan ei llunio’n gywrain o sidan. Hi hefyd sydd wedi creu gwisgoedd y morynion ar gyfer seremonïau’r Orsedd yn Eisteddfod Sir Gâr eleni. (Gwisg Werdd)

——————————————————————————–

Brodor o Ynys Môn, ond bellach yn byw ym Mhenbedw, yw Merfyn Williams. Bu ei gyfraniad i Gymdeithas Gymraeg Penbedw yn enfawr ac mae’n Gyn-Gadeirydd y gymdeithas honno. Yn ogystal â hybu’r iaith dros y ffin, bu’n gyfaill mawr i’r Eisteddfod, gan roi 33 o flynyddoedd o wasanaeth fel stiward.(Gwisg Las)

——————————————————————————–

Mae Rhian Huws Williams yn Brif Weithredwraig Cyngor Gofal Cymru. Yn enedigol o Lanefydd, mae hi’n weithgar ym maes ceisio sicrhau statws a defnydd o’r Gymraeg mewn gofal iechyd. Bu hefyd yn aelod o’r pwyllgor fu’n cynghori ar addysg Gymraeg i oedolion, ac yn helpu cynllunio gwasanaeth gofal cynaliadwy i Gymru. Mae hefyd yn aelod o gorau Cerdd Dant a Chanu Gwerin. (Gwisg Las)

 

 

 

Anrhydeddau’r Orsedd 2015

Ar 7 Mai cyhoeddwyd enwau’r rheini a fydd yn cael eu derbyn i’r Orsedd drwy anrhydedd, yn Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Gororau eleni.

Mae’r cyflwynydd adnabyddus, Alex Jones, Llywydd Undeb Rygbi Cymru, Dennis Gethin, y gantores werin Siân James a’r cerddor a’r cynhyrchydd, Endaf Emlyn, ymysg y rheiny sy’n derbyn yr anrhydedd eleni.

Mae’r anrhydeddau hyn, a gyflwynir yn flynyddol, yn gyfle i roi clod i unigolion o bob rhan o’r wlad am eu cyfraniad arbennig i Gymru, y Gymraeg ac i’w cymunedau lleol ar hyd a lled Cymru. Braf yw gallu cydnabod y bobl hyn drwy drefn anrhydeddau’r Orsedd, a’u hurddo ar Faes yr Eisteddfod Maldwyn a’r Gororau eleni, fore Gwener 7 Awst.

Yn unol â threfniadau Urddau er Anrhydedd Gorsedd y Beirdd, mae pob aelod newydd yn dod yn aelod ar yr un gwastad, sef fel Derwydd. Mae pob person sy’n derbyn aelodaeth trwy anrhydedd Yr Orsedd yn cael eu derbyn un ai i’r Wisg Werdd, neu’r Wisg Las, yn ddibynnol ar faes eu harbenigedd.

Mae’r rheini sydd yn amlwg ym myd y Gyfraith, Gwyddoniaeth, Chwaraeon, Newyddiaduriaeth, y Cyfryngau, gweithgaredd bro / neu cenedl yn derbyn Urdd Derwydd – Y Wisg Las am eu gwasanaeth i’r genedl.

Mae’r Orsedd hefyd yn urddo aelodau newydd i’r Wisg Werdd am eu cyfraniad i’r Celfyddydau. Bydd y rheini sydd wedi sefyll arholiad neu sydd â gradd gymwys ym maes Llenyddiaeth, Cerddoriaeth, Drama neu Gelf, hefyd yn derbyn y Wisg Werdd, yn ogystal ag enillydd Gwobr Goffa Osborne Roberts bob blwyddyn ac enillwyr Cadair a Choron Eisteddfod yr Urdd.

Dim ond enillwyr prif wobrau’r Eisteddfod Genedlaethol a urddir i’r Wisg Wen.

Cynhelir Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Gororau ym Meifod o 1-8 Awst eleni. Am fwy o fanylion ewch ar-lein – www.eisteddfod.org.uk.

 

Manylion yr anrhydeddau eleni:

Pat Ashman

Yn Reolwr Nawdd a Digwyddiadau Cymdeithas Adeiladu’r Principality, mae cefnogaeth diflino Pat Ashman, Gwenfô, i’r Eisteddfod wedi bod yn arbennig am flynyddoedd lawer, yn y gwaith yn ogystal ag yn ei bywyd personol.

Yn broffesiynol, mae Pat wedi sicrhau y defnydd gorau o ofod y Principality ar y Maes ers blynyddoedd, gan roi cyfleoedd i gerddorion ifanc feithrin eu doniau ac ymarfer cyn cystadlaethau, ac wedi bod yn greiddiol i gefnogaeth hael y Gymdeithas am flynyddoedd. Ond mae ymroddiad Pat yn ddyfnach na’i chyswllt proffesiynol yn unig, a’i chyfraniad a’i chefnogaeth bersonol i bopeth yn heintus ac yn sicr o ysbrydoli’r rheiny sy’n rhan o’r prosiectau lu a dderbyniodd gymorth oherwydd ei gwaith caled. (gwisg las)

Llinos Iorwerth Dafis

Yn wreiddiol o Rydypennau, mae Llinos Iorwerth Dafis wedi cyfrannu’n helaeth i ddwyieithrwydd yng Nghymru ac i ddiwylliant dwy ardal dros flynyddoedd lawer. Bu’n weithgar dros Gymdeithas yr Iaith Gymraeg o ddyddiau Pont Trefechan a mynnodd yr hawl i gofrestru genedigaeth yn y Gymraeg.

Mae wedi chwarae rhan allweddol yn amryw o’n sefydliadau cenedlaethol a chyrff ar lawr gwlad. Hi oedd y tiwtor-drefnydd Cymraeg i Oedolion cyntaf, a bu’n arwain Cwrs Carlam Aberystwyth yn ogystal â hwyluso dwyieithrwydd mewn nifer o sefydliadau ar hyd a lled Ceredigion. Bu’n greiddiol yn y gwaith o sefydlu’r fenter iaith gyntaf yng Nghwm Gwendraeth a’r mudiad CYD, ac mae hefyd yn adnabyddus fel sylfaenydd Cwmni Iaith Cyf. (gwisg las)

D Eurig Davies

Er y daw’n wreiddiol o Lan-non, Ceredigion, mae Eurig Davies wedi treulio rhan fawr o’i oes yn yr Unol Daleithiau, lle bu’n gweithio ym maes ymchwil microelectroneg gyda Llu Awyr y wlad. Ond er symud ymhell o Gymru, nid anghofiodd ei wreiddiau, ac mae’n parhau i ymweld yn gyson, ac yn un o bileri’r gymdeithas Gymraeg yn ardal Boston, gan drefnu gweithgareddau Cymraeg yn rheolaidd.

Mae’n llysgennad heb ei ail i’r Gymraeg a Chymru, yn arbennig ymhlith y myfyrwyr a’r academyddion a ddaw o bob cwr o’r byd i astudio i ardal Boston. Mae’n aelod cysylltiol o Adran Geltaidd Prifysgol Harvard, yn rhinwedd ei arbenigedd ar hanes y Cymry yn America. Mae’i gyfraniad i fywyd Cymraeg America a’i waith ar hanes y cysylltiad pwysig rhwng y ddwy wlad yn nodedig. (gwisg las)

Hilda Mary Edwards

O Dderwenlas ger Machynlleth y daw Hilda Edwards, Bontnewydd, Caernarfon, yn wreiddiol, ond bu’n byw yn y Bontnewydd ers dros hanner canrif. Mae’n ddeinamo o ddynes, yn esiampl i bawb ohonom sut i heneiddio’n brysur a chynhyrchiol heb laesu dwylo, a hithau’n 92 oed erbyn hyn, mae’n parhau’n arian byw o weithgarwch, gyda’i chyfraniad i’w hardal a’i chapel yn destun rhyfeddol i bawb sy’n ei hadnabod.

Yn ganolog i bob gweithgaredd yng Nghapel Libanus ers blynyddoedd, mawr fu ei chyfraniad hefyd i Sioe Amaethyddol Gogledd Cymru, nid yn unig fel cystadleuydd brwd, ond hefyd fel rhan o’r pwyllgor trefnu a thrysorydd Adran y Cartref a’r Ardd ers dros chwarter canrif. Mae’n rhedeg clwb yr henoed yn y pentref, yn trefnu dwy wibdaith bob blwyddyn, a chyfrannodd llawer i waith Sefydliad y Merched yn yr ardal ac yng Ngwynedd gyfan am flynyddoedd lawer. (gwisg las)

Hywel Wyn Edwards

Bu Hywel Wyn Edwards, Sychdyn, Yr Wyddgrug, yn drefnydd yr Eisteddfod Genedlaethol dros gyfnod o chwarter canrif a bu ei waith manwl a chywir yn hyrwyddo llwyddiant yr Eisteddfod Genedlaethol o flwyddyn i flwyddyn, yn destun canmoliaeth mawr dros yr holl gyfnod.

Mawr yw dyled y genedl iddo am roi y fath wasanaeth clodwiw i’r Eisteddfod Genedlaethol a’r Orsedd. Bu ei wybodaeth eang o’r diwylliant Cymraeg yn eithriadol o werthfawr i’r Eisteddfod a’i allu gweinyddol effeithiol tu hwnt wrth i’n Gŵyl hynod fynd o nerth i nerth. (gwisg las)

Dennis Gethin

Dennis Gethin, Pontypridd, yw Llywydd Undeb Rygbi Cymru. Yn chwaraewr rygbi brwd, hyfforddodd fel cyfreithiwr cyn troi at lywodraeth leol lle y bu’n gweithio fel Prif Weithredwr Cyngor Taf Elai, ac yna fe’i benodwyd yn Ysgrifennydd Undeb Rygbi Cymru.

Mae’n Lywydd tîm rygbi byddar Cymru ac yn gadeirydd ymddiriedolaeth elusennol Rygbi Cymru, sy’n cynnig cymorth a chefnogaeth i chwaraewyr ar ôl anafiadau difrifol. Mae hefyd yn ddirprwy lywydd Côr Meibion De Cymru, ac yn lysgennad gwych ac effeithiol dros Gymru ar bob lefel ac ym mhob maes. (gwisg las)

David Gravell

Mae David Gravell yn ŵr busnes amlwg yn ardal gorllewin Cymru, gyda’i gwmni ceir ‘Gravells’ yn adnabyddus ar draws y de. Bu’n noddwr hael i’r Eisteddfod Genedlaethol a’r Urdd ers blynyddoedd, ac mae hefyd yn gefnogwr brwd o’r berthynas bwysig rhwng Cymru a Phatagonia, ac yn noddi’r Gadair yn Eisteddfod y Wladfa eleni.

Mae’r gwr o Gydweli’n barod ei gymwynas bob tro ac yn gefnogol eithriadol i weithgareddau sy’n cefnogi’r Gymraeg. Bu ei gymorth a’i gefnogaeth yn allweddol yn Sir Gâr y llynedd wrth baratoi ar gyfer yr Eisteddfod. Yn Gymro i’r carn, mae’n llawn haeddu derbyn yr anrhydedd hon eleni. (gwisg las)

Sarah Hopkin

Merch ei milltir sgwâr ym Mrynaman yw Sarah Hopkin, ac mae wedi rhoi blynyddoedd lawer o wasanaeth i bob math o weithgareddau a sefydliadau’n lleol. Yn gefnogwr brwd o’r Eisteddfod Genedlaethol a’r Urdd, mae Sarah wedi bod yn amlwg ei chyfraniad i’r Gymraeg a diwylliant ei bro, gan ymddiddori mewn nifer o feysydd, o ddawnsio gwerin i fyd y ddrama a chanu corawl.

Mae’n aelod blaenllaw o Gwmni Drama Y Gwter Fawr, sy’n gystadleuwyr rheolaidd yn yr Eisteddfod ac wedi cael cryn lwyddiant dros y blynyddoedd. Mae hefyd yn aelod o bwyllgor gwaith Cymdeithas Ddawns Werin Cymru ac yn un o banel Dawns yr Eisteddfod Genedlaethol. (gwisg las)

Alex Jones

Enw cyfarwydd o fyd y teledu yw Alex Jones, Rhydaman. Er mai Saesneg oedd iaith yr aelwyd, cafodd ei haddysg yn Ysgol Gymraeg Rhydaman ac yna yn Ysgol Gyfun Gymraeg Maes-yr-yrfa, Cefneithin. Bu’n aelod o Adran Penrhyd ers yn ifanc iawn gan gystadlu’n gyson yn Eisteddfodau’r Urdd.

Astudiodd Theatr, Ffilm a Theledu ym Mhrifysgol Aberystwyth. Bu’n gweithio ar sawl rhaglen ar S4C, cyn cael swydd fel cyflwynydd ar The One Show yn 2010. Er iddi grwydro dros Glawdd Offa, nid yw Alex wedi anghofio ei gwreiddiau na’i Chymreictod. (gwisg las)

Elfair Jones

Mae Elfair Jones, Mynachlog Ddu, Clunderwen, yn un o wir bobl ‘y pethe’ gan ymroi yn ddiwyd i ddiogelu’r etifeddiaeth Gristnogol a Chymreig yn Sir Benfro. Mae’n aelod gwerthfawr o amrywiol bwyllgorau yn ei chymuned ac yn ysgrifennydd neu drysorydd nifer fawr o gymdeithasau.

Bu’n gyson iawn ei chefnogaeth i Ferched y Wawr yn ei changen leol, yn sirol ac yn genedlaethol, gan wasanaethu fel trysorydd cenedlaethol y mudiad yn 2007-08. Yn ogystal, mae’n gefnogwr brwd o’r eisteddfodau bach yn yr ardal. (gwisg las)

Elin Jones

Mae Elin Jones, Ystrad Mynach, yn hanesydd treiddgar a bywiog, yn ysgolhaig deallus ac athrawes sydd wedi rhoi’i hoes i hybu ein dealltwriaeth o hunaniaeth de ddwyrain Cymru. Mae wedi ysgrifennu a darlledu’n helaeth ar bynciau fel hanes y Siartwyr a datblygiad y diwydiant dur a glo yng Nghymru, gyda’i dull diffuant ac egnïol o gyfathrebu yn mynnu gwrandawiad.

Yn ogystal â’i gwaith ym maes hanes Cymru, mae Elin yn lladmerydd pwysig ac ysbrydoledig ynglyn ag iechyd meddwl yma yng Nghymru, gyda’i pharodrwydd i siarad yn sensitif am ei phrofiad teuluol a phersonol yn gysur a chefnogaeth i lawer, dros y blynyddoedd. (gwisg las)

Esme Jones

Dros y blynyddoedd mae Esme Jones, Crugybar, Sir Gaerfyrddin, wedi rhoi yn hael o’i hamser a’i gallu i lu o fudiadau’r ardal ac wedi gwneud cyfraniad gwerthfawr i weithgareddau o fewn Bro Dinefwr. Mae hi’n berson diwylliedig, sydd wrth ei bodd yn trefnu a chyfrannu i weithgareddau diwylliannol yr ardal, boed yn eisteddfod, neu dalwrn y beirdd.

Mae wedi cymryd diddordeb arbennig yng ngweithgareddau pobl ifanc ac wedi cyfrannu llawer at ffyniant Clwb Ffermwyr Ifanc Dyffryn Cothi. Athrawes wrth ei galwedigaeth ac wedi cyfnod yng Nghaerffili, daeth yn ôl i Ysgol Caio fel athrawes a Phrif Athrawes uchel iawn ei pharch. (gwisg las)

Gwyneth Jones

Bu Gwyneth Jones yn un o hoelion wyth bywyd diwylliannol a chymunedol ardal Dinas Mawddwy ers blynyddoedd lawer. Mae’n rhan bwysig o bob math o weithgaredd o’r neuadd bentref i Gwmni Drama Dinas Mawddwy a’r nosweithiau bingo cymunedol.

Mae’n gweithio’n frwd ar ran y papur bro lleol, Y Blewyn Glas, gan sicrhau bod y newyddion yn cyrraedd y golygyddion ac yn dosbarthu’r papur o ddrws i ddrws yn y pentref a chyn belled â Dolgellau. Mae hefyd yn rhan greiddiol o’r adran bentref ac mae cenedlaethau o blant yr ardal wedi elwa o gefnogaeth a chymorth Anti Gwyneth dros y blynyddoedd. (gwisg las)

Eifion Parry

Mae Eifion Parry, Abergele, yn un o arwyr tawel yr Eisteddfod, yn ddyn sydd wedi hwyluso bywyd miloedd o Eisteddfodwyr, a hynny yn ddiarwybod i nifer fawr ohonynt. Ef sy’n gyfrifol am gynllun trafnidiaeth meysydd parcio’r Brifwyl ers blynyddoedd, a’i gyngor doeth sydd wedi ein galluogi i gyrraedd pen y daith heb drafferthion.

Mae Eifion yn Gymro i’r carn ac wedi bod yn gefnogol o’r Gymraeg a’n diwylliant yn lleol am flynyddoedd lawer. (gwisg las)

Meriel Parry

Byddai gwaith yr Urdd yn ardal Rhanbarth Eryri wedi bod yn llawer anoddach heb bresenoldeb a chefnogaeth di-flino Meriel Parry, Bangor, dros y blynyddoedd. Yn athrawes wrth ei galwedigaeth, bu Meriel yn rhan allweddol o waith yr Urdd yn yr ardal ers iddi wirfoddoli pan gynhaliwyd yr Eisteddfod yn Nyffryn Ogwen yn 1986.

Bu’n rhan bwysig o fywyd Cymraeg ei hardal ers degawdau, gan gyd-sefydlu ac arwain cylch meithrin yn Nhalybont cyn cychwyn ar ei gyrfa fel athrawes a phennaeth yn y sector cynradd. Mae’n parhau i wirfoddoli gyda’r Urdd, yn aelod o’r bwrdd ac yn gweithio fel mentor allanol i’r sefydliad. (gwisg las)

Mary Price

Bu Mary Price, Machynlleth, yn gweithio’n ddiflino dros yr iaith a diwylliant Cymru yn ardal gogledd Powys am flynyddoedd lawer. Yn athrawes a phennaeth cynradd yn ei gwaith, penderfynodd barhau ym myd addysg ar ôl ymddeol gan weithio fel tiwtor Cymraeg i Oedolion, maes sy’n agos iawn at ei chalon.

Yn aelod gweithgar o Ferched y Wawr ers cychwyn y mudiad, mae Mary wedi dal amryw o brif swyddi’r mudiad dros y blynyddoedd, yn lleol, rhanbarthol a chenedlaethol. Roedd yn Llywydd Rhanbarth Maldwyn adeg yr Eisteddfod yn 2003, a bu’n Is-lywydd a Llywydd Cenedlaethol y mudiad yn ystod y degawd diwethaf. Hi yw Cadeirydd cyfredol Undeb Cymru a’r Byd, swydd y mae’n ei chyflawni eto gyda’i hynawsedd arferol. (gwisg las)

Thomas Price

Er mai o Fôn y daw Tom Price, Corneli, mae’n byw ym Mro Ogwr ers bron i hanner canrif, ac mae’n un o gynheiliaid pennaf yr iaith a’r Pethe yn yr ardal. Mae’n ysgrifennydd gweithgar i Gymdeithas Cymry Porthcawl ers blynyddoedd, ac yn trefnu a chyd-lynu nifer fawr o weithgareddau ar hyd a lled yr ardal i hybu’r Gymraeg a Chymreictod yn lleol.

Mae wedi gweithio’n frwd dros y papur bro lleol, Yr Hogwr, fel gohebydd, dosbarthwr, yn gyd-olygydd ac yn gyd-osodwr y papur yn ei dro. Yn ogystal, mae’n rhan o’r tîm ar bwyllgor gwaith yr Å´yl Gerdd Dant a gynhelir ym Mhorthcawl yn nes ymlaen eleni, ac roedd yn aelod o bwyllgor gwaith yr Eisteddfod Genedlaethol pan y’i chynhaliwyd ym Mro Ogwr yn 1998. Ef hefyd oedd cynllunydd a gwneuthurwr Cadair yr Eisteddfod y flwyddyn honno. (gwisg las)

Enid Thomas

Mawr fu cyfraniad Enid Thomas, Croesoswallt, i fywyd Cymraeg a diwylliannol tref y gororau dros y blynyddoedd, Bu’n aelod allweddol o Glwb Cymraeg Croesoswallt ers dros ddeng mlynedd ar hugain, gyda’i chariad at y Gymraeg yn angerddol a heintus, gan gynnig croeso arbennig i siaradwyr Cymraeg, dysgwyr a’r di-Gymraeg i ddod yn ymwybodol o gyfoeth y diwylliant Cymraeg a Chymreig.

Yn nyrs ‘Marie Curie’ wrth ei galwedigaeth am flynyddoedd, bu’n gweithio yn Sir Amwythig, Powys a Sir Ddinbych a derbyniodd fedal arian am ei gwaith arbennig, ac mae hefyd wedi gweithio’n ddiwyd i godi arian i’r elusen bwysig hon, gan godi dros £37,000 drwy drefnu a chynnal cyngherddau yn ardal Croesoswallt dros y blynyddoedd. (gwisg las)

Heulwen Williams

Un a roddodd wasanaeth di-flino i’w chymdeithas ym Mro Dyfi am flynyddoedd lawer yw Heulwen Williams, Llanwrin. Mae’n gefnogwr brwd o’r Pethe, gan weithio’n galed er mwyn sicrhau bod yr iaith a’n diwylliant mor hygyrch â phosibl ar lawr gwlad. Mae’n un o arweinwyr Cylch Meithrin Llanbryn-mair, yn arwain y clwb ar ôl ysgol yn Ysgol Glantwymyn, ac yn trefnu cynllun ‘Haf o Chwarae’ i rieni a phlant yr ardal. Yn ogystal, mae’n trefnu tripiau a digwyddiadau i gefnogi gofalwyr ifanc a’u teuluoedd.

Mae’n un o ohebwyr y papur bro lleol, Y Blewyn Glas, ac yn aelod o Gôr Gore Glas ers blynyddoedd, a hi yw’r gyntaf i wirfoddoli i werthu tocynnau i bob math o ddigwyddiadau a thocynnau raffl ar gyfer llu o achosion da. (gwisg las)

John Trefor Williams

Un o hoelion wyth ei gymuned yn Nantglyn, Sir Ddinbych, yw John Trefor Williams, ac un a fu’n gefnogwr brwd i’r Eisteddfod Genedlaethol ers blynyddoedd lawer. Yn wr diwylliedig ac yn gyfrannwr cyson i Glwb Ffermwyr Ifanc Nantglyn, lle mae’n barod ei gymwynas gan hybu ac annog pobl ifanc y fro i gyfrannu a bod yn rhan o’r gweithgareddau.

Mae’n stiwardio yn yr Eisteddfod ers blynyddoedd, ac yn un o’r criw sy’n gofalu am gynulleidfa’r Pafiliwn, a sicrhau bod pawb yn cyrraedd eu sedd mewn pryd. Bydd yn gwirfoddoli drwy gydol wythnos y Brifwyl, ac yn sgil ei ymroddiad di-flino, mae’n gweithredu fel un o arolygwyr y tîm stiwardio ers amser. (gwisg las)

Rhian Davies

Rhian Davies yw Cyfarwyddwr Artistig Gwyl Gregynog ers 2006, a thros y ddegawd ddiwethaf mae wedi llwyddo i ddenu amrediad eang o gerddoriaeth glasurol a cherddorion byd eang i berfformio yng nghefn gwlad Cymru, gan sicrhau sylw cenedlaethol a rhyngwladol i’r wyl.

Yn wreiddiol o Faldwyn, mae’n arbenigo mewn olrhain gweithiau cerddorol mewn casgliadau preifat a chyhoeddus nad ydynt wedi’u dogfennu. Fe’i chydnabyddir fel awdurdod ar y gyfansoddwraig Morfudd Llwyn Owen, gyda’i chofiant yn gofnod pwysig o fywyd a gwaith y gyfansoddwraig. (gwisg werdd)

Endaf Emlyn

Mae Endaf Emlyn yn un o gerddorion ac arloeswyr y byd pop Cymraeg. Yn fwyaf adnabyddus am ei albwm eiconig Salem (1974), mae hefyd wedi rhyddhau amryw o albymau eraill fel artist unigol a rhan o’r band Injaroc.

Mae hefyd yn gyfarwyddwr ffilmiau nodedig, yn gyfrifol am glasuron y Gymraeg fel ‘Un Nos Olau Leuad’, ‘Storom Awst’ a ‘Gadael Lenin’ a llawer mwy. Wedi’i eni ym Mangor a’i fagu ym Mhwllheli, mae Endaf Emlyn yn byw yng Nghaerdydd ers blynyddoedd. (gwisg werdd)

Siân James

Mae Siân James, Llanerfyl, Y Trallwng, yn un o gerddorion gwerin amlycaf Cymru ac wedi rhyddhau wyth casgliad o’i gwaith dros y blynyddoedd. Fel cantores, telynores a chyfansoddwraig, mae wedi defnyddio’r traddodiad gwerin fel sail i gyfansoddi caneuon newydd a’u cyflwyno mewn amrywiaeth o arddulliau.

Er ei bod wedi mwynhau llwyddiant ar lefel genedlaethol, mae Siân wedi cyfrannu’n helaeth ac yn wirfoddol i ddiwylliant Cymraeg ei bro enedigol ym Maldwyn, gan hyfforddi telynorion ifanc yr ardal ac mae’n weithgar iawn gydag eisteddfodau lleol. Mae hefyd wedi bod yn Gadeirydd Pwyllgor Alawon Gwerin yr Eisteddfod eleni. (gwisg werdd)

Moira Lewis

Un o rocesi Wdig ac ardal Abergwaun yw Moira Lewis. Cyfrannodd lawer i’w milltir sgwâr ac ar draws y byd trwy hyrwyddo canu gwerin a cherddoriaeth draddodiadol Cymru, gan deithio i amryw o wledydd gan gynnwys Llydaw, Iwerddon, Lithuania, Barbados a’r UDA.

Yn dilyn ei llwyddiant fel perfformiwr, rhoddodd ei sylw a’i hegni i weithredu’n wleidyddol dros y Gymraeg fel cynghorydd lleol a sirol. Cafodd hefyd y fraint o’i hethol yn Faer Abergwaun ac Wdig. (gwisg werdd)

Iwan Morgan

Mae cyfraniad Iwan Morgan, Blaenau Ffestiniog, i fywyd diwylliannol ei fro yn sylweddol dros y blynyddoedd, gyda’r cyn-brifathro’n troi’i lawr at nifer fawr o feysydd gan gynnwys canu corawl, barddoni, beirniadu ac yn fwyaf nodedig ac amlwg, efallai, ei gyfraniad helaeth i gerdd dant, nid yn unig yn lleol ond yn genedlaethol.

Yn gefnogwr brwd o’r Eisteddfod ers blynyddoedd, mae Iwan hefyd wedi bod yn lladmerydd pwysig i gerdd dant, gan gymryd rhan flaenllaw yng ngwaith Cymdeithas Cerdd Dant Cymru, yr Wyl Gerdd Dant, a llu o sefydliadau a chymdeithasau eraill. Yn gyn-aelod o dimau Talwrn Ardudwy a’r Moelwyn, bu hefyd yn olygydd papur bro lleol ei ardal, Llafar Bro am flynyddoedd, ac yn gweithredu eto fel cyd-olygydd ers 2008. (gwisg werdd)

Eiry Palfrey

Yn wreiddiol o Lanfyllin, Powys, Y Barri yw cartref Eiry Palfrey erbyn hyn. Yn athrawes brofiadol, mae’n aelod o fwrdd Trac, y corff sy’n gyfrifol am ddatblygu traddodiadau gwerin yng Nghymru, Fforwm Menter y Fro, ac mae’n gadeirydd Cymdeithas Dawns Werin Cymru. Bu ei chyfraniad i ddawnsio gwerin a’i gwaith gyda’r Eisteddfod yn y maes hwn yn eithriadol bwysig, ac roedd yn rhan o’r tîm a drefnodd y Ty Gwerin hynod lwyddiannus ar y Maes yn Llanelli y llynedd.

Mae Eiry’n adnabyddus i Gymru gyfan fel perfformiwr, awdur a chynhyrchydd / cyfarwyddwr, ac mae hefyd yn awdur llwyddiannus ym myd drama, dramâu dogfen, ffilmiau ac wedi ysgrifennu llyfrau i blant. (gwisg werdd)

Robert Parry

Erbyn hyn mae Robert Parry wedi ymgartrefu yn Wrecsam, ond dros y blynyddoedd mae ei waith fel cenhadwr a gweinidog wedi’i arwain i ardaloedd a gwledydd sy’n bell iawn o fro’i febyd ym Morfa Rhuddlan. Cyfrannodd yn helaeth i fywyd diwylliannol, cymdeithasol a chrefyddol Cymreig ardal Birmingham yn ystod ei gyfnod yno.

Mae Robert yn gerddor medrus a bu’n organydd swyddogol yr Eisteddfod Genedlaethol ym Maldwyn yn 2003 ac yn Wrecsam a’r Fro yn 2011. Yn byrlymu â syniadau, mae’n llwyddo i gael plant a phobl ifanc yr ardal i gyfrannu a gwerthfawrogi eu hetifeddiaeth fel Cymry, ac yn gwneud gwaith allweddol yn eu hyfforddi ar gyfer yr Urdd ac eisteddfodau lleol. (gwisg werdd)

Gwilym Prichard

Mae cysylltiad yr artist, Gwilym Prichard, Dinbych y Pysgod, â’r Eisteddfod Genedlaethol yn dyddio’n ôl dros ddegawdau, wrth iddo arddangos ei waith yn y Brifwyl nifer fawr o weithiau dros y blynyddoedd. Mae’i luniau’n ddramatig a lliwgar gyda’r paent wedi’i daenu’n drwchus ar y cynfasau, ac fe’i adnabyddir fel un o brif arlunwyr tirluniau Cymru.

Yn wreiddiol o Llanystumdwy, bu Gwilym Prichard yn athro yn Ysgol Gyfun Llangefni cyn iddo fentro fel artist llawn amser. Fe’i anrhydeddwyd gan amryw o sefydliadau dros y blynyddoedd, gan gynnwys Academi Gelf, Gwyddoniaeth a Llythyrau Ffrainc, a Phrifysgol Bangor am ei gyfraniad arbennig i gelf weledol. (gwisg werdd)

Alwena Roberts

Un a wnaeth gyfraniad mawr i ddiwylliant cerddorol Cymru yw Alwena Roberts, Pwllheli. Yn wreiddiol o Lanerfyl, Maldwyn, roedd gan Alwena dawn gerddorol o’r cychwyn, a bu’n enillydd cyson mewn eisteddfodau cenedlaethol wrth dyfu i fyny. Bu’n arwain a hyfforddi Côr Merched y Garth pan yn byw ym Mhontypridd, gan ennill llu o wobrau yn yr Eisteddfod a’r Wyl Gerdd Dant. Bu hefyd yn helpu i gynhyrchu sioeau cerdd a gweithgareddau eraill yn Ysgol Rhydfelen.

Ers symud i ardal Pwllheli, mae Alwena wedi sefydlu Côr Gwrtheyrn, sy’n arbenigo mewn cerdd dant. Mae’i gwaith fel athrawes delyn deithiol gyda Gwasanaeth Ysgolion William Mathias yng Ngwynedd wedi ysbrydoli a rhoi’r hyder i lawer o ddisgyblion ddatblygu gyrfaoedd fel telynorion proffesiynol. (gwisg werdd)

Huw Alan Roberts

Eleni daeth gyrfa un o gyfeilyddion mwyaf adnabyddus gogledd Cymru, Huw Alan Roberts, Morfa Bychan, i ben, wrth iddo ymddeol ar ôl treulio deugain mlynedd yn canu’r piano i gantorion mewn gwyliau bychain ben-baladr. Fe dreuliodd ei yrfa waith fel athro Cemeg Ffisegol brwdfrydig ac ymarferol cyn dod yn ddirprwy bennaeth Ysgol Dyffryn Nantlle, Pen-y-groes, ond roedd cerddoriaeth yn agos at ei galon drwy’r blynyddoedd, gan arwain corau yn yr ysgol ynghyd â chyfeilio i genedlaethau o disgyblion yr ysgol.

Cemegydd, cyfeilydd, Cymro, cefnogwr y Pethe gorau. Dyna bedair ‘C’ sy’n disgrifio Huw Alan Roberts, ond mae’i gyfraniad i ddiwylliant ar lawr gwlad yn llawer ehangach na’r hyn y gellir ei gywasgu i bedair llythyren o’r wyddor. (gwisg werdd)

Trebor Roberts

Byd y ddrama a ffilm sydd wedi mynd â bryd Trebor Roberts, Cerrigydrudion dros y blynyddoedd., a daeth yn aelod o Gymdeithas Dramâu Uwchaled yn 1984 lle bu’n actio am flwyddyn cyn iddo droi’i law at gynhyrchu, gan barhau i wneud hyn dros y ddeng mlynedd ar hugain ddiwethaf. Er mor anodd yw’r dasg o ddarganfod drama newydd yn flynyddol, mae Trebor yn llwyddo i ysbrydoli’r actorion gyda’i syniadau gwreiddiol bob tro.

Mae wedi cynhyrchu a golygu sawl ffilm fer o’r fro dros y blynyddoedd, gyda rhai’n gofnod hanesyddol ac eraill yn ffwlbri llwyr ar ffurf comedi, gan ddefnyddio trigolion lleol o bob oed fel actorion. Mae cyfraniad unigolion fel Trebor yn hollbwysig i ffyniant a pharhad y traddodiad drama amatur mewn cymunedau gwledig yng Nghymru. (gwisg werdd)

Gillian Thomas

Mae Gillian Thomas, Llandeilo, yn wraig fferm amryddawn a phrysur, sydd wedi dysgu’r ffidil i nifer fawr o blant Sir Gâr gan hyfforddi amryw i chwarae yng Ngherddorfa Ieuenctid Cymru a phellach dros y blynyddoedd. Mae’n gyfrifol am drefnu cerddorfeydd i’r plant yn y sir ynghyd â phenwythnosau ymarfer rheolaidd yn ystod y flwyddyn.

Mae’n gyfeilydd dawnus, gyda galw arni i gyfeilio mewn pob math o achlysuron, gan gynnwys eisteddfodau a chyngherddau o bob math. Mae’n mwynhau gweithio a threulio amser gyda phobl ifanc, ac yn barod iawn ei chymwynas gyda Chlwb Ffermwyr Ifanc Llangadog, lle y bu’n hyfforddi, dysgu, arwain a chyfeilio’r criw ifanc am gyfnod o bron i ugain mlynedd. (gwisg werdd)